Góc tranh luận và lý sự cùn của quân ta

Văn hóa tranh luận kiểu ta. Bài viết cách đây 6 năm. 

Thư giãn cuối tuần - Da mỏng, mặt dầy

Hồi nhỏ tiều phu ở gần trụ sở hai phái đoàn Canada và Ấn Độ trong Ủy ban Quốc tế giám sát hiệp định Genève. Phái đoàn Canada (chúng tôi gọi là Gia Nã Đại) đóng trong ngôi nhà quét vôi trắng, cửa sơn xanh ở số 2 Phạm Sứ Mạnh, phía trước có tấm biển vuông bằng đồng ghi „Délégation Canadienne“. Cạnh đó là khu nhà của phái đoàn Ấn Độ (12 Phan Chu Trinh), cũng có tấm biển ghi bằng các ký tự con giun. Chúng tôi thường đến đó để xin nắp chai bia về đập ra làm xèng chơi. 

Lính Ấn Độ quấn khăn Sik là hình ảnh mà tôi vẫn nhớ từ những năm 50 của thế kỷ trước.

Những ngườil ính Ấn Độ trông đen đúa dữ tợn nhưng rất vui vẻ. Họ hay để dành nắp bia và nắp chai nước ngọt cho tụi trẻ chúng tôi. Các chú lính Gia-Nã Đại thì rất đẹp trai, hay đội mũ nồi xanh hoặc đỏ, cũng vui vẻ, nhưng chẳng mấy khi cho chúng tôi nắp bia.

- Đẹp trai mà keo kiệt! Tôi than phiền. 

Thằng Bằng, con bác Hoàng Tuấn ở cùng nhà, phụ họa: Bọn Gia Nã Đại này vừa tư bản vừa điên. 

Người lớn dạy chúng tôi: Trong Ủy ban Quốc tế chỉ có Ba-Lan là tốt, vì là đồng chí. Gia-Nã-Đại là phe của đế quốc Mỹ, còn Ấn Độ là trung lập ba phải, adua với đế quốc (vì Ấn Độ chống Trung Quốc trong vụ khủng hoảng Tây-Tạng  Xich-Kim, còn ta thì bênh Trung Quốc).

Thế nên tôi hỏi Bằng: 

- Ừ, Gia Nã Đại tư bản, keo kiệt thì đúng rồi, nhưng sao cậu bảo nó điên?

- Xem biển nó ghi là Canadienne kia kìa (đọc là Ca Na điên).

Sau này lớn lên, hiểu biết thêm về Canada, tiều phu phục xứ này sát đất. Một quốc gia với hơn 30 triệu dân, ở sát nước Mỹ, kinh tế phát triển như Mỹ, nhưng lại vượt xa Mỹ về an sinh xã hội, khác xa Mỹ về lối sống, về văn hóa. Canada tuy nhỏ, nhưng luôn đóng góp tích cực vào sinh hoạt quốc tế. Trong cả hai cuộc đại chiến, dù không bị tấn công, quân đội Canada vẫn có mặt khắp mọi nơi để bảo vệ tự do. 

Chắc là các chú lính Canada ngày xưa ít uống bia nên không có nắp bia chứ không keo kiệt.

Lính Canada từng có mặt trong nhiều cuộc chiến, mặc dù đất nước họ không bao giờ bị đe dọa.

Hôm nay tình cờ tiều phu đọc được bài của Jesse Peterson, một người Canada sống ở Việt Nam nhiều năm.  Anh ta khuyên người Việt nên „học văn hóa tranh luận.

Jesse nhớ lại việc cậu em trai ăn chặn cái bánh kem của cậu.

„Bánh kem mẹ làm ngon lắm, nên tôi rất bực mình. Trước khi tôi kịp thốt nên lời nào, nó đã liền bịt miệng tôi bằng câu: "Lần trước anh cũng lén ăn kẹo của em còn gì?".

Thằng em láu lỉnh của tôi đã thành công khi chuyển trọng tâm cuộc tranh luận về việc "nó đang ăn bánh kem của tôi" thành " bởi vì tôi cũng đã lén ăn kẹo của nó".

Việc này cũng giống như khi tranh luận về không khí ô nhiễm ở Hà Nội. Nhiều người lái trọng tâm của cuộc tranh luận về cách giải quyết vấn đề ô nhiễm sang vấn đề: Hà Nội có phải là thành phố ô nhiễm nhất thế giới?....

…..Chẳng hạn, khi tranh luận về ô nhiễm ở Hài Nội, liệu nó có thực sự tệ nhất thế giới hay chỉ là hơi tệ thôi? Một số người Việt có cảm giác vấn đề ô nhiễm không tệ như họ nghe nói và cho rằng đây chắc hẳn là âm mưu nào đó nhằm bôi nhọ Việt Nam.

Tôi thấy người Việt thường phản ứng khi bị chỉ trích; "tu quoque" (tiếng latin), nghĩa là: "Bạn cũng thế" hoặc "ad hominem" (tiếng Latin), nghĩa là công kích cá nhân.

Ví dụ, một người nước ngoài mới đến Việt Nam, bức xúc khi thấy người ta vứt rác ra đường hoài. Anh ta viết trên mạng xã hội,

"Tại sao mọi người cứ vứt rác bữa bãi ra đường như thế? Các bạn không yêu môi trường gì cả."

Thế là nhiều người Việt đọc được thấy bị xúc phạm, tự ái. Thay vì giải quyết vấn đề rác, họ có thể trả lời theo một số cách sau:

"Thấy bẩn thì về nước của bạn mà sống!" 

"Người dân nước bạn cũng thế mà nói ai" 

“Ở đâu cũng có người này, người kia, có người xả rác, có người không nhé."

------

Tôi thấy Jess nhận định khá chính xác về văn hóa tranh luận của người Việt. 

Khi tôi viết về môi trường, nêu các lối sống tiêu thụ, lãng phí của người Việt thì có bác chửi là: Ông ở Đức, nơi đốt nhiều nguyên liệu, tiêu thụ nhiều thịt hơn Việt Nam thì sao không phê người Đức ? 

Khi ai phê phán Trump về việc gì, lập tức bị phản pháo lại bằng các tội lỗi của Obama chẳng hạn.

Để bảo vệ sai lầm của mình, người Việt hay vác tội lỗi của người khác ra bảo, thằng đó còn kinh hơn thế sao mày không chửi nó.

Đó không phải là tranh luận, mà là chạy tội. 

Đã thế, lại còn ăn thua nhau từng câu chữ. Trong vài bài viết của tôi, có những đôi gà chọi nhảy vào kịch chiến tay đôi với nhau một cách càng về sau càng vô nghĩa. Cuối cùng, tôi phải nhảy vào khuyên họ ”không nói không có nghĩa là thua”.

Jess Peterson có đưa ra khái niệm "thick-skin" (da dầy):

"Thick-skin là một bộ áo giáp để bảo vệ cảm xúc của bạn, tránh để những xúc tác bên ngoài kích động bạn, nhờ đó, bạn có thể nhìn một vấn đề với các kỹ năng tư duy phê phán….Chỉ cần phát triển văn hoá tranh luận và thảo luận một cách hiệu quả và bình tĩnh, tìm gốc rễ của vấn đề tranh luận, gạt bỏ cảm xúc sang một bên, chúng ta có thể cùng nhau phát triển. Ít nhất mình có thể nói chuyện cùng nhau.”

Thì ra tay Ca-Na-Điên này giữ được cái đầu lạnh nhờ có da dầy.

Người Việt chúng ta không điên thì da lại mỏng quá (nhưng mặt thì dầy).

https://www.facebook.com/jesse.../posts/10162305496350134

Nguyễn Xuân Thọ