Ngôn ngữ và dịch thuật

 Góc dịch thuật 

----

VỀ CÁCH DỊCH CỤM TỪ "LEARNING OUTCOMES"

Tôi là một trong (số rất ít ỏi) những người phản đối cách dịch cụm từ "learning outcomes" ra tiếng Việt thành "chuẩn đầu ra". Ai biết tiếng Anh thì đều hiểu rằng trong cụm từ này không hề có chuẩn mà cũng chẳng có đầu ra nào cả. Bởi vì "chuẩn" thì tiếng Anh "chuẩn không cần chỉnh" đã có từ standard, còn "đầu ra" thì chắc chắn phải là output để cho nó tương xứng với từ input là đầu vào. Trong khi đó, learning outcomes thì rất rõ ràng phải được dịch là "kết quả [của quá trình] học tập" (thường chỉ là kết quả dự kiến, khi nó được nhà trường công bố theo một chương trình đào tạo hoặc một khóa học, một môn học nào đó).

Phản đối thì mặc phản đối, số đông bao giờ cũng có sức mạnh đồng hóa, và những tiếng nói thiểu số - dù cứ cho là đúng - sẽ luôn bị "silenced" he he he. Đó là quy luật của muôn đời. Tôi cũng hiểu như vậy nên cũng vẫn phải dùng cụm từ "chuẩn đầu ra" dù thấy là nó không đúng, bởi ngôn ngữ có tính quy ước, giờ đây nếu mọi người quyết định đồng lòng gọi "cái bàn" là "cái bản" chẳng hạn, thì tôi cũng sẽ phải tuân theo, chứ nói "cái bàn" không ai hiểu thì biết làm sao!!!!

Nhưng hôm nay tôi lại buộc lòng phải lên tiếng về vụ chuẩn đầu ra này đây. Chả là vì tôi đang dịch một tài liệu về giáo dục thường xuyên và học tập suốt đời, và cảm thấy nếu cứ tiếp tục dịch LO là CĐR thì sẽ dẫn đến một sự hiểu lầm dai dẳng về bản chất của LO với rất nhiều di hại về sau. Đó là cụm từ dưới đây:  

LEARNING OUTCOMES OF NON-FORMAL AND INFORMAL LEARNING

Nói ngắn gọn nhất thì thế này: đã là học tập không chính quy (non-formal) và đặc biệt là không chính thức (informal) thì đặc điểm đầu tiên là không theo chuẩn mực nào hết, vì như thế là trái ngược với tính "mở" của học tập suốt đời. Cho nên làm sao mà có cái gọi là "CĐR của học tập không chính quy và không chính thức" cho được, bởi nếu có chuẩn thì phải có ai đó đặt ra, mà đã là chuẩn thì sẽ có người đạt và người không đạt, vậy làm sao mà học tập suốt đời cho tất cả mọi người "từ thuở lọt lòng đến lúc nhắm mắt xuôi tay" (from the cradle to the grave)  cho được cơ chứ? 

Trong khi đó, nếu LO được dịch đúng thì cụm từ viết in hoa ở trên phải dịch là

KẾT QUẢ [CỦA QUÁ TRÌNH] HỌC TẬP KHÔNG CHÍNH QUY VÀ KHÔNG CHÍNH THỨC  

với ý nghĩa khác hẳn với việc dịch (theo công thức) ra thành "CĐR của học tập không chính quy và không chính thức", phải không nào???

PS: Viết trong lúc chờ lên máy bay nên tạm thế đã, tôi sẽ viết tiếp và kỹ hơn khi có thời gian.

Vũ Thị Phương Anh