Thuốc Metformin và bệnh tiểu đường

Trong vòng 20 năm vừa qua, hầu như ai có bệnh tiểu đường loại 2 đều biết đến thuốc Metformin còn có tên thương hiệu là Glucophase.
Có thể nói, thuốc này đã cứu mạng hàng chục, hàng trăm triệu bệnh nhân trên khắp thế giới, và gần đây công hiệu kéo dài tuổi thọ cho con người mà thuốc có thể giúp, đang được nghiên cứu.
Bệnh tiểu đường loại 2 là một yếu tố chính kéo theo ba bệnh trong hội chứng Mỡ, Đường, Máu. Bệnh gây ra bởi sự vô cảm với hormone insulin (insulin resistance) mà thuốc Metformin chữa trị bằng cách tăng cường độ nhạy cảm với insulin.
Trong vòng 30 năm qua, số người bị bệnh tiểu đường trên thế giới tăng lên gấp 10 lần từ khoảng 30 triệu lên đến trên 300 triệu. Ở nước Mỹ, hiện có khoảng 30 triệu người bị tiểu đường, và cứ mỗi 16 giây thì có thêm một người bị bệnh tiểu đường. Gần 1/3 người trên 65 tuổi bị bệnh tiểu đường. Những người bị bệnh tiểu đường thường kéo theo các bệnh tim mạch, và nguy cơ chết vì bệnh tim mạch tăng gấp 3 lần so với người bình thường. Vấn đề là, có trên 80 triệu người bị bệnh “tiền tiểu đường” (pre-diabetes) mà không biết. Những người này, cho dù nồng độ đường trong máu ở mức bình thường, nhưng nguy cơ chết vì bệnh tim mạch vẫn tăng 40%.
Để biết mình có bị bệnh “tiền tiểu đường” hay không, bệnh nhân cần biết chỉ số hemoglobin A1C, đo phần trăm chất hemoglobin của hồng huyết cầu bị “ngâm trong đường”. Lượng hemoglobin A1C từ 5.7% đến 6.4% được xem là bị “tiền tiểu đường”, trên 6.4% là bị tiểu đường thật sự. Nếu lượng A1C giảm đi 1% thì nguy cơ chết vì bệnh tim mạch giảm đi từ 21 đến 37%.
Thuốc Metformin được khám phá vào khoảng thập niên 1920, và hiện nay là thuốc trị bệnh tiểu đường được sử dụng nhiều nhất trên quả địa cầu. Thuốc được phép sử dụng năm 1958 bên Anh Quốc nhưng mãi đến năm 1995 mới được phép cho sử dụng ở Mỹ.
Thuốc Metformin có nguồn gốc từ… dược thảo, biến chế từ chất guanidine tinh chế từ cây hoa Lilac (Tử Đinh Hương). Hoa Tử Đinh Hương đã từ lâu được sử dụng để trị bệnh tiểu đường. Bằng cách kích thích một chất enzyme trong tế bào có tên là Adenosine Mono- Phosphate Kinase (AMP Kinase), Metformin có những tác dụng sau đây:
1. Giảm lượng đường glucose nhập qua đường ruột
2. Không chế việc biến chế và tàng trữ đường trong lá gan
3. Tăng độ nhạy cảm với hormone insulin
4. Tăng độ nhập của đường glucose từ máu vào trong các tế bào
5. Tăng mức độ cơ thể đốt mỡ và chất béo, giảm cholesterol LDL và tăng cholesterol HDL
Do các công hiệu trên đây, thuốc Metformin, giảm nguy cơ bị Mỡ, Đường, Máu. Sử dụng thuốc Metformin giúp kiểm soát lượng đường trong máu và giảm chỉ số hemoglobin A1C và do đó, giảm tử vong vì bệnh tim mạch.
Thật ra, với những người chỉ bị tăng mỡ cholesterol một tí tí, thuốc Metformin tỏ ra có công hiệu và an toàn hơn thuốc statins vì ít bị phản ứng phụ. Một sự thật khó nói mà nhiều hãng dược phòng sản xuất thuốc statins không muốn cho chúng ta biết, vì thuốc Metformin rất rẻ, chỉ tốn khoảng dưới 10 cents một viên thuốc!
Thuốc Metformin còn có các dược tính khác được sử dụng, tuy chưa được chính thức công nhận:
1. Trị bệnh hiếm muộn do sự rụng trứng bất thường từ hội chứng Đa Nang Buồng Trứng (PolyCystic Ovary Syndrome, PCOS)
2. Giảm cân
3. Chống, ngăn ngừa các loại ung thư
4. Chống già cỗi, kéo dài tuổi thọ (anti-aging)
Bệnh Đa Nang Buồng Trứng đưa đến từ sự vô cảm với insulin làm xáo trộn cân bằng của các hormone sinh dục. Vì thế Metformin khi làm tăng cảm tính với insulin sẽ làm cân bằng các hormone sanh sản, làm cho người phụ nữ rụng trứng đều hoà hơn.
Kế đến, bằng cách đem đường vào trong bắp thịt và giảm mỡ, dĩ nhiên thuốc sẽ giúp chống béo phì.
Còn về bệnh ung thư, nên biết, các tế bào ung thư rất… ghiền đường. Bằng cách giảm đường trong máu, các tế bào ung thư sẽ đói mà chết. Ngoài ra, Metformin còn trực tiếp kích thích gene chống ung thư gọi là tumor suppressor p53 gene, và không chế các gene gây ra ung thư gọi là cancer-promoting genes. Hơn nữa bệnh tiểu đường thường đi đôi với nguy cơ bị ung thư các loại như ung thư gan, ung thư tuyến tuỵ pancreas, ung thư ruột già, ung thư màng tử cung, ung thư vú và ung thư thận. Nhiều nghiên cứu cho thấy, thuốc Metformin giảm nguy cơ bị ung thư xuống hơn 50%.
Hiện nay có một nghiên cứu đã được Trung Tâm Nghiên Cứu Quốc Gia NIH phê chuẩn và đang tiến hành xem thuốc có thể làm tăng tuổi thọ cho con người, dựa trên những bằng chứng khả quan khi dùng cho thú vật.
Dĩ nhiên, vì là thuốc, nên sẽ có những phản ứng phụ. Metformin khi mới uống, có thể làm cho bị nhức đầu, buồn nôn, ợ hơi, khó tiêu, sình bụng và bị tiêu chảy. Thuốc cũng có thể làm cho cơ thể thiếu vitamin B12. Trong trường hợp hiếm hoi, vì thuốc được thải ra qua trái thận trong vòng 12 tiếng, trên lý thuyết có thể có nguy cơ bị suy thận.
Như vậy, không khác gì thuốc aspirin, thuốc Metformin có thể xem là một “thần dược”. Với suy nghĩ, phòng bệnh hơn chữa bệnh, một số nghiên cứu đề nghị nên sử dụng thuốc, ở liều lượng nhỏ, cho những người bị “tiền tiểu đường” mà trước đây các bác sĩ cho rằng không cần chữa. So ra, thuốc an toàn và đỡ tốn kém hơn là chủ trương khuyên mọi người uống thuốc giảm cholesterol, statins để giảm nguy cơ bị bệnh tim mạch.

BS Hồ Ngọc Minh