Tư tưởng ở trên tất cả

Trong cuốn Sapiens - Lược sử loài người, Harari coi tôn giáo là "một hệ thống các quy chuẩn và giá trị con người được xây dựng dựa trên niềm tin vào một trật tự siêu nhiên." Lịch sử tôn giáo và những vị thần trong thần thoại cổ đại đều cho thấy ảnh hưởng của tín ngưỡng với con người, từ thời tiền sử cho đến nay.

Phương Tây có câu: "Cái áo không làm nên thầy tu". Tuy nhiên, nếu ví mỗi cái áo là 1 tôn giáo/tín ngưỡng tôn thờ mới thấy: con người có thể mặc nhiều cái áo khác nhau, như trong tôn giáo đa thần vậy.

Có những cái áo gần giống nhau như Công giáo và Tin Lành, nhưng vẫn nổ ra những cuộc chiến trong thế kỷ 16 và 17 giữa 2 tôn giáo này.

Gần với đa thần giáo, thuyết nhị nguyên tán thành sự tồn tại của 2 sức mạnh đối lập: Thiện và ác. Thế giới là chiến trường giữa 2 thế lực này.

Gần với quy luật tự nhiên hơn cả là Phật giáo, 1 tín ngưỡng lớn, "Phật" có nghĩa là "Người giác ngộ". Tuy nhiên, 99% Phật tử ko thể tới được niết bàn.

Chủ nghĩa thế tục đã đẩy lùi vai trò quan trọng của tôn giáo, nhưng thời hiện đại là lúc con người thể hiện lòng nhiệt thành mãnh liệt với những chiếc áo mới. Chẳng hạn như chủ nghĩa tự do, CNTB, chủ nghĩa dân tộc và chủ nghĩa phát xít. Những tín ngưỡng này ko muốn gọi là tôn giáo, vì tự cho đó là hệ tư tưởng. Nhưng bản chất thì ko khác với tôn giáo về niềm tin.

Do bản chất luôn biến đổi, sapiens là loài vô cùng phức tạp với nhiều tín ngưỡng khác nhau, ngay cả trong 1 cá nhân cũng vậy. Chẳng hạn như những người theo chủ nghĩa nhân văn, họ tôn thờ nhân loại nhưng ko đồng ý với định nghĩa của nó. Trong niềm tin của mình, những người nhân văn chủ nghĩa (gồm 3 nhóm đối thủ) vẫn còn "tranh cãi về định nghĩa chính xác của từ 'nhân loại', giống như các giáo phái Ki-tô chiến đấu về định nghĩa chính xác của Thiên Chúa."*

Khi con người ko tin vào cùng 1 Đấng tối cao, trong 1 thế giới bị chi phối bởi vô số yếu tố có tính hỗn độn, thế giới ở thế kỷ 20, là thời kỳ CNTB thành công nhất với vai trò của Mỹ, và cũng là tôn giáo có ảnh hưởng lớn nhất của lịch sử hiện đại.

(*): Sapiens - Lược sử loài người, trang 288

Hình ảnh (chọn từ net): Ngôi sao David, biểu tượng của Do Thái giáo