Trong quan hệ con người, phần lớn rắc rối không bắt đầu từ chuyện lớn. Nó khởi nguồn từ một va quệt nhỏ, một lời lỡ miệng, một sự hiểu nhầm. Tự thân những điều đó chưa đủ sức phá hỏng mối quan hệ. Nhưng phản ứng vội vàng của chúng ta lại biến nó thành xung đột thật sự.
Người ta thường tin rằng mình phải “làm gì đó ngay.” Đó là phản xạ của não bộ – hoặc bật lại, hoặc im lặng nuốt vào. Nhưng cả hai cách đều để người khác cầm nhịp. Phản ứng ngay dễ dẫn đến leo thang, còn im lặng mãi lại biến thành ấm ức. Thứ chúng ta thiếu là khoảng dừng ở giữa.
Khi kéo giãn được nhịp phản ứng, ta bắt đầu thấy rõ bản chất tình huống. Nhiều cuộc cãi vã trong gia đình, nếu để qua một đêm, tự dưng lại hạ nhiệt. Nhiều mâu thuẫn trong công việc, nếu không gấp gáp nhảy vào, sẽ tự phơi ra điểm sai của bên kia. Cái lợi của việc chậm một nhịp là ta giữ được quyền chọn lựa cách phản ứng, thay vì bị cảm xúc dắt mũi.
Trong xã hội, người biết giữ nhịp riêng thường được tôn trọng. Họ không cần lên tiếng nhiều, nhưng mỗi lần nói ra đều đúng thời điểm. Lời của họ có sức nặng hơn vì họ không lãng phí nó cho những va chạm vụn vặt. Trái lại, kẻ lúc nào cũng bộc phát hoặc kẻ lúc nào cũng né tránh, lâu dần đều mất giá trị.
Một ví dụ dễ thấy là công sở. Có đồng nghiệp hay thích công kích. Nếu bạn đáp trả gay gắt ngay, mâu thuẫn sẽ nổ tung. Nếu bạn im lặng mãi, họ sẽ được đà lấn tới. Nhưng nếu bạn chờ cho tập thể chứng kiến cách họ lặp đi lặp lại một hành vi thiếu tôn trọng, rồi mới chọn thời điểm để phản hồi rõ ràng, thì bạn vừa không mất bình tĩnh, vừa khiến cả phòng công nhận bạn đúng.
Trong gia đình cũng vậy. Một đứa trẻ bướng bỉnh đôi khi cần để nó nói hết, rồi mới lựa lời sau đó. Tranh cãi với trẻ lúc nó đang nóng chẳng khác nào đổ thêm dầu vào lửa. Nhưng nếu lần nào cũng nhịn, bạn lại đánh mất vai trò định hướng. Điểm cân bằng là để cho cảm xúc của nó qua đi, rồi mới ra quyết định.
Quan trọng nhất là hiểu rằng xử thế không phải trò thắng–thua. Nó là nghệ thuật điều tiết năng lượng. Người khôn khéo giống như nhạc công: biết khi nào dừng, khi nào ngân dài. Nếu chơi dồn dập từ đầu đến cuối, bản nhạc thành ồn ào vô nghĩa. Cũng vậy, nếu cứ phản ứng mãi, quan hệ nào rồi cũng vỡ.
Nhưng cũng đừng nhầm lẫn rằng im lặng là giải pháp mặc định. Có những lúc sự im lặng chính là đồng lõa. Khi chứng kiến bất công, khi thấy người khác bị chèn ép, hoặc khi giá trị cốt lõi bị xâm phạm, lúc ấy sự lên tiếng trở thành cần thiết. Một lời nói đúng thời điểm có thể ngăn được cả chuỗi sai lầm phía sau.
Nguyên tắc cốt lõi là: đa phần thời gian hãy chậm hơn bản năng nửa nhịp, nhưng một khi đã hành động thì phải hành động dứt khoát. Im thì im hẳn, nói thì nói cho ra ngô ra khoai. Sự lưng chừng mới là thứ làm người khác coi thường.
Sau cùng, giá trị của một người không đo bằng số lần họ thắng trong cãi vã, mà bằng cách họ duy trì được mối quan hệ lâu dài sau hàng trăm xung đột nhỏ. Người được nể trọng nhất không phải là kẻ hay lớn tiếng, cũng không phải kẻ im thin thít, mà là người biết đọc nhịp của tình huống và làm chủ được nhịp của chính mình.
(copy từ FB/Tâm lý học đám đông)
No comments:
Post a Comment