Phụ nữ trong xh sơ khai
Thức ăn của con người trong thời kỳ săn bắn và hái lượm chẳng khác với thực đơn của loài khỉ lắm, chỉ từ khi họ phát minh ra lửa mới có những thay đổi so với thời kỳ trước đó chỉ có thức ăn sống. Cùng với nông nghiệp, lửa khởi đầu cho nền công nghiệp và giải phóng con người thoát cuộc sống lệ thuộc vào săn bắn. Tuy vậy, vẫn có 1 món từng phổ biến trong nhiều bộ lạc thời nguyên thủy trong thực đơn sau này, thậm chí trong những bộ tộc ở Ireland, ở Picts và Đan Mạch vào thế kỷ 16: đó là thịt đồng loại.
Tại vùng Congo thượng, đàn ông, phụ nữ và trẻ em được nuôi lớn rồi mua bán công khai như thức ăn. Trên vài hòn đảo trong quần đảo Solomon, nhiều nạn nhân - nhất là phụ nữ - được vỗ béo để chuẩn bị cho những bữa tiệc. Người Fuegian xếp phụ nữ trên chó, vì họ bảo: ''chó có mùi rái cá''.
Ngoài sự thay đổi về thói quen ăn uống. Những kỹ năng mới cũng được hình thành. Điều này biểu lộ trong nghệ thuật đan, dệt qua đôi tay của phụ nữ. Phụ nữ Aleut phải mất 1 năm mới dệt được 1 cái váy. Chăn đắp và áo choàng của thổ dân da đỏ được trang trí bằng riềm viền và những hoa văn thêu bằng tóc cùng sợi màu sặc sỡ rất sinh động.
Suốt 1 thời gian dài, thương mại chỉ thuần là trao đổi. Những sản phẩm giao dịch trung gian sớm nhất thường là những thứ cần thiết: chà là, muối, da thú, vật trang sức, dụng cụ, khí giới... Phụ nữ cũng là 1 thứ trong số đó. Từng có thời 2 con dao tương đương với 1 cái quần, 3 con dao tương đương 1 tấm chăn, 4 con dao tương đương 1 khẩu súng, 5 con dao tương đương 1 con ngựa; 2 cặp sừng nai tương đương 1 con ngựa nhỏ, còn 8 cặp sừng nai thì có thể đổi được 1 cô vợ.
Phụ nữ trong xh sau chế độ cs nguyên thủy
Trong xh nguyên thủy, người ta ko thể nhận ra điều đáng kinh ngạc là con người thời ấy có cách cư xử tế nhị và lịch sự với nhau mà ngay cả những quốc gia văm minh nhất hiện nay ko có được. Tuy nhiên, sau khi chủ nghĩa cs nguyên thủy mất đi, nền văn minh bắt đầu phát sinh từ nông nghiệp đã đưa đến cho con người chế độ tư hữu và tình trạng nô lệ.
Khi sống trong xh săn bắn thuần túy thì nô lệ là điều hoàn toàn xa lạ, hầu như người vợ đảm nhận công việc gia đình và hầu hạ cũng đủ rồi. Sự trỗi dậy của ngành nông nghiệp và yếu tố bất bình đẳng (do chế độ tư hữu) sinh ra giữa kẻ có quyền thế thuê mướn kẻ yếu hơn làm việc cho họ. Con người bước qua 1 bước vĩ đại về đạo đức khi ngừng ăn thịt đồng loại, mà chỉ biến họ thành nô lệ. Aristotle cho rằng: chế độ nô lệ là điều tự nhiên ko tránh khỏi.
Trong những xh chất phác nhất, ko có bộ mặt của chính quyền. Bởi con người khi ấy chỉ cộng tác với nhau trong từng cộng đồng nhỏ và sống riêng biệt. Những hình thái xh sớm nhất là tổ chức thị tộc gồm nhiều gia đình có quan hệ với nhau. Khi nhiều thị tộc hợp lại thành nhóm dưới quyền của 1 thủ lĩnh thì bộ lạc được hình thành.
Gia đình & xh
Vì nhu cầu cơ bản của con người là ăn uống và tình dục nên chức năng của tổ chức xh là cung cấp lương thực và duy trì nòi giống. Cho đến khi hình thành nhà nước, thể chế để duy trì trật tự (dù ban đầu nó là 1 con quỷ ăn thịt người), nhưng đã trở thành 1 trụ cột ko thể thiếu của xh.
Trong giai đoạn chưa hình thành nhà nước thì chế độ thị tộc vẫn đảm nhận vai trò điều hòa mối quan hệ nam-nữ, và giữa các thế hệ. Và thể chế thiết yếu đã bám sâu vào lịch sử tiến hóa của con người chính là gia đình. Khi mối quan hệ kinh tế và quyền làm chủ chính trị thay cho tình gia tộc, như 1 tổ chức xh, thì thị tộc mất vị trí là hạ tầng cơ sở của xh; bên dưới, nó bị gia đình thay thế, bên trên thì nó bị nhà nước chiếm chỗ. Chính quyền duy trì trật tự xh, còn gia đình chịu trách nhiệm tái tổ chức nền kỹ nghệ và duy trì nòi giống.
Trong 1 thời gian dài, người mẹ phải hoàn thành hầu hết bổn phận chăm sóc con cái, trong khi vai trò của đàn ông rất mờ nhạt thì người mẹ giữ vai trò then chốt và tối cao. Nam giới thường có vai trò sinh lý trong việc truyền giống mà hầu như ko được chú ý như trong thế giới loài vật. Họ kết hợp với phụ nữ rồi nuôi dưỡng con cái một cách vui vẻ mà ko quan tâm, ko hề hay biết gì về nguyên nhân và kết quả. Điều này tồn tại từ xa xưa về nguyên nhân của việc thụ thai ở người phụ nữ (các cô gái ở các bộ tộc khác nhau cho rằng mình có thai từ những nguyên cớ ko phải do đàn ông, mà do cá cắn hoặc đổ lỗi cho chuyện khác khi họ thèm chua, ko phải do quan hệ tình dục).
Một người mẹ hoàn toàn nguyên thủy ít khi nào bận tâm về việc ai là cha đứa bé; nó thuộc về cô ta, còn cô ta thì ko thuộc về 1 người đàn ông nào, mà chỉ thuộc về cha mình, hay 1 người anh/em trai, và thị tộc. Đó là những quan hệ duy nhất với phái nam mà đứa con được biết. Điều này vẫn được duy trì trong nhiều trường hợp, người chồng vẫn ở nhà mình và thị tộc của mình, xem vợ mình như người bạn tình vụng trộm và lén lút.
Trong chế độ thị tộc (theo mẫu hệ/matriclan) thì các hoạt động của phụ nữ là trọng tâm đối với phúc lợi của cộng đồng, nên họ cũng nắm giữ các quyền lực quan trọng về chính trị, xh và kinh tế (ở nhiều xh thị tộc Bắc Mỹ, tư cách thành viên thị tộc và những vấn đề thuộc về của cải vật chất là do phụ nữ quyết định).
Cánh đàn ông thường sống tách biệt với phụ nữ, thậm chí đến bữa ăn cũng ăn riêng. Từ chuyện phân chia nam nữ đã nảy sinh những hội nhóm - thường là của nam giới - được dùng để chống lại phái nữ. Hình thức đơn giản nhất của gia đình là mẹ con và bà ngoại (hoặc cậu) sống cùng nhau trong chế độ thị tộc. Hình thức thay đổi sớm nhất là ''hôn nhân mẫu hệ'': người chồng rời bỏ thị tộc của mình để sang chung sống với gia đình người vợ, làm lụng cho nàng ta hoặc cho cha mẹ vợ. Dòng dõi được ghi lại theo mẫu hệ, quyền thừa kế phải thông qua người mẹ (nhưng ko phải là chế độ mẫu quyền/matriarchate vì ko có nghĩa là phụ nữ cai trị nam giới).
Sự thật là trong bất kỳ hình thái xh nào, phụ nữ vẫn nắm 1 số quyền hành, từ vai trò quan trọng của họ trong gia đình, từ chức năng phân phối lương thực, từ nhu cầu mà đàn ông cần nơi họ (mà họ có quyền từ chối). Đôi khi có trường hợp phụ nữ cai trị (ở các bộ lạc Nam Phi), dù là thủ lĩnh cũng ko thể làm được gì nếu ko có ý kiến của hội đồng toàn phụ nữ.
Nhìn chung, vị trí của phụ nữ trong xh sơ khai là sự khuất phục gần như nô lệ. Do hạn chế tâm - sinh lý và sức mạnh thể chất, họ ko quen sử dụng vũ khí, tiêu hao nhiều sinh lực vào việc sinh đẻ, nuôi dưỡng con cái. Họ chịu lép vế trong cuộc chiến tranh giới tính, buộc họ chấp nhận tình trạnh phụ thuộc, từ xh lạc hậu cho đến xh phát triển cao hơn. Vị trí của phụ nữ ko tăng theo sự phát triển của nền văn minh.
(còn nữa)
Đọc và lược ghi từ Lịch sử Văn minh Thế giới (Will Durant)
No comments:
Post a Comment