Có bạn xui dại tôi: Anh làm nhà văn hay nhà báo thì hay biết mấy?
Vái chú. Để cho anh sống.
Tôi sống khỏe mạnh được cho đến nay là nhờ làm công việc của một anh thợ điện tử, nhờ lao động, hít thở không khí theo kiểu tiều phu rừng và khi muốn bày tỏ ý kiến thì viết như một thằng thích tán gái mà lại dại gái, viết bằng tim. Tôi vẫn nói với vợ: Nếu anh làm nghề viết hồi giờ thì chắc là chết rồi. Chết vì tù tội, chết vì nhục, chết vì stress.
Hồi nhỏ, tôi sống trong „Môi trường tuyên huấn“ của khu nhà Việt Nam Thông tấn xã (VNTTX), số 5 Lý Thường Kiệt Hà Nội, nên rất phục các nhà văn, nhà báo. Nhưng tôi chưa bao giờ thích được đứng trong hàng ngũ của họ, dù quý mến và có nhiều kỷ niệm với các cô chú, đồng nghiệp của ba, má tôi. Nhà tôi ở ngay đối diện với nhà ăn, vừa là hội trường của VNTTX và thế là không cuộc phê bình, chỉnh sửa nhau nào mà tôi không „bị“ nghe. Rồi bộ não non nớt của tôi mất hẳn định hướng, khi nghe các cô, chú vào thì thầm với Ba, Má. Người bị ai đó phê phán to giọng tại hội trường, có thể lại được đánh giá khác hẳn trong các lời tâm sự. À, hóa ra người cầm bút phải nói vậy mà không phải vậy? Thế là tôi sợ cái nghề đó.
Cái từ mà tôi hay nghe nhất, và cũng sợ nhất là „Hủ hóa“. Hình như người xấu, kẻ phản động nào cũng bị bệnh „Hủ hóa“. Thằng bé 7-8 tuổi cứ tưởng „Hủ hóa“ là bệnh hủi. Hồi 1959-1960 ở VNTTX người ta nói rất nhiều về Nhân Văn – Giai Phẩm. Thằng bé sợ những người như vậy lắm, vì hình như tất cả họ đều „hủi hóa“. Cô Thụy An[1] cũng bị vu là„hủ hóa“, thế là mỗi khi thấy người phụ nữ xinh đẹp và thông minh đó, hắn phải vòng thật xa để tránh khỏi bị lây hủi.
Sau này, khi trưởng thành, tôi lại mừng là mình đã không làm nghề viết. Chia sẻ tư tưởng của "Nhân văn-Giai phẩm“, thế nào chẳng ngồi tù. Ngược lại, tôi dị ứng với những ai hay khoe mình có thẻ nhà báo hoặc là hội viên hội nhà văn, hội nghệ sỹ nọ kia. Tôi cảm thấy các hội này luôn có cái gì đó „xôi thịt“. Các hội viên đôi khi cãi nhau chỉ vì việc phân phối cái xe đạp hoặc căn phòng trong nhà tập thể. Giờ đây, thỉnh thoảng tôi chứng kiến một ông đồng nghiệp nào đó dùng cái thẻ nhà báo, nhà văn ra dọa mấy chú công an giao thông khi bị huýt còi. Hóa ra cái thứ tôi không hám, ở quê nhà vẫn có giá lắm.
Hồi học phổ thông, tôi chẳng giỏi văn, cũng không giỏi toán, chỉ làng nhàng. May mắn lớn nhất trong đời là tôi được đi học nghề kỹ thuật truyền hình tại Đông Đức. Nước CHDC Đức có nhiều cái mà ngày nay nhìn lại thấy rất thảm hại. Nhưng có một thứ mà cho đến ngày chế độ đó sụp đổ, không ai chê được, đó là trình độ giáo dục. Sau thống nhất đất nước, kỹ sư, bác sỹ Đông Đức ra trường chẳng chịu thua kém đồng nghiệp miền Tây một gang. Hệ thống dạy nghề cũng vậy. Nhờ đó mà họ đã đào tạo cho Việt Nam những thằng thợ như tôi, biết làm việc và thích làm việc.
Tôi yêu cái nghề kỹ thuật truyền hình cho đến nay cũng một phần vì nhớ ơn các thầy cô Đông Đức. Ở vào tuổi gần 70, tôi vẫn thích thiết kế mạch cho các đài TV ở Đức. Tôi học tại chức đại học Bách Khoa Hà Nội vào cuối những năm 70, là thời kỳ mà đèn điện tử vẫn còn dùng nên kiến thức của tôi là kỹ thuật điện tử cổ điển, chủ yếu đánh vật với các điện trở, cuộn cảm và tụ điện. Để tồn tại, nay lão già cố update kiến thức. Nhưng so với kiến thức của cậu con trai út, cũng tốt nghiệp kỹ sư truyền thông, thì những gì tôi biết về mạng, về kỹ thuật số chỉ bằng một góc nhỏ.
Có điều là các kỹ sư trẻ ngày nay không được học cách thiết kế mạch điện truyền thống nên khi cần làm các thiết bị liên quan đến kỹ thuật này, người ta vẫn phải tìm đến các kỹ sư vừa biết kỹ thuật số, nhưng vẫn thạo cách tính mạch khuếch đại thuật toán bằng thước tính logarith.
Những người như vậy ở Đức không phải đâu cũng có. Các đồng nghiệp cùng thế hệ tôi đều đã vui thú điền viên với quyển sổ hưu dày cộp. Tôi đến Đức muộn nên lương hưu bèo bọt. Nhưng điều quyết định là tôi vẫn ham thích làm việc. Thế là gã nhập cư kiết xác, cháu Thạch Sanh, học trò của các thầy Ngọ Ngọ Nguyễn Văn, Nguyễn Đức Phong...ở Đại học Bách Khoa năm nào, trở thành một trong các lựa chọn ít ỏi ở đây. Tôi chỉ nhận các hợp đồng mà không ai thích làm, hoặc các hãng lớn nhận làm nhưng giá quá đắt. Thế là tôi hỳ hục thiết kế, lắp ráp thử và khi hệ thống chạy thì mừng „hết nhớn“, chỉ không dám bắt chước Archimedes, tồng ngồng chạy ra đường hét lên Eureca![2]
Kết quả thiết kế mạch điện, bản vẽ cơ khí được gửi đi cho các hãng chế tạo. Công ty VMETEC[3] ở Hà Nội cũng gia công sản phẩm cho Tiều phu. Cuối cùng là khâu lắp ghép các bộ phận đó thành sản phẩm made in Germany.
Ngày làm việc của gã tiều phu hiện nay chủ yếu là các hoạt động kỹ thuật kể trên, rồi tiếp theo là các công việc vườn tược, sửa chữa bảo dưỡng „túp lều bốn tầng“, tức là lao động chân tay. Vì đã vào tuổi hưu vài năm nay nên tôi không thể làm việc cường độ cao như trước. Và tôi chủ động, không để bị công việc ép như trước nữa. Chiều tối thường là giờ thể dục. Tôi hay chạy quanh công viên để có dịp gặp gỡ hàng xóm hoặc những người như gã Gác công Viên. Cũng có hôm tôi chạy quanh hồ để ngắm đàn vịt „dân oan“ của làng.
Một biện pháp giải trí khác để thoát khỏi các mạch điện tử là viết. Tôi bỗng ngẫm ra là đời mình có quá nhiều may mắn, được chứng kiến khá nhiều biến cố của dân tộc, được quen và gần gũi nhiều nhân chứng sống. Ồ, tại sao lại không kể ra cho thiên hạ biết? Có người khuyên tôi: Viết làm gì, chẳng giải quyết được vấn đề gì đâu!
Vâng, biết mà không viết thì đúng là không giải quyết vấn đề gì, chết là hết. Nhưng kể những sự thật mình biết cho hậu thế ít ra cũng giải quyết một bức xúc tâm lý: Mình không phải dấu nhẹm một điều gì đó.
Một thuận lợi cho người viết thời nay là Internet cung cấp mọi tư liệu cần tìm. Nhiều bức ảnh, nhiều tư liệu trong các chuyện kể của tôi là do „đám mây“ cung cấp. Thậm chí có cả những bức ảnh liên quan đến gia đình, cơ quan cũ là từ Internet. Nhưng điều may mắn nhất là tôi không „tự kiểm duyệt“ khi viết. Tự kiểm duyệt tức là vừa „ méo vừa run“, tự tránh xa các „chỗ nhậy cảm“.
Đời thằng tiều phu này mà thiếu các món„Nhậy cảm“ đó, chắc sẽ tẻ ngắt.
(còn tiếp)
----
[1]Nhà văn Lưu Thị Yến, tên văn học là Thụy An (1915-1989) là một nữ văn sỹ có tài từ lúc 13 tuổi, trước 1954, bà đã viết cho Việt Tấn Xã của chính quyền Bảo Đại. Năm 1959 bà bị bắt vì tội „Gián điệp“ và tham gia „Nhân văn Giai phẩm“, nhưng trong thực tế là bà không dính đến phong trào này. Trong tù, bà tự chọc mù mắt mình để phản đối chế độ lao tù. Bà được thả năm 1973
[2] Archimedes, nhà toán học và vât lý Hy-Lạp cổ đại. Ông tìm ra định luật về sức đẩy của nước trong khi ngâm mình trong bể tắm nên mừng quá, cứ trần truồng chạy ra ngoài hét lên "Eureca"
[3] https://www.facebook.com/vmetec2017/
Nguyễn Xuân Thọ
No comments:
Post a Comment