Chủ nghĩa Zion và vai trò của nhà nước Israel ngày nay (2)

BỐI CẢNH LỊCH SỬ (tiếp theo)

Spinoza và Chủ nghĩa Phục quốc Do Thái

Tôn giáo của quốc gia Israel, Do Thái giáo, đã hoàn toàn đồng nhất với người dân, đến nỗi hầu như không còn chút ý thức dân tộc hay quốc gia nào còn sót lại. Thật vậy, ở châu Âu thời Trung cổ, "dân tộc" không thực sự tồn tại, và rất ít người thừa nhận mình không theo tôn giáo nào. Một trong những người Do Thái đầu tiên có thể được nghiên cứu như một "trường hợp thử nghiệm" về bản chất của Do Thái giáo là Baruch Spinoza (Baruch d'Espinoza 1632-1677). Spinoza là một người tị nạn khỏi Tòa án Dị giáo Tây Ban Nha và sống ở Hà Lan. Ông bắt đầu từ bỏ những niềm tin mà các bô lão trong giáo đoàn cho là không phù hợp với tôn giáo Do Thái. Spinoza không tin vào tôn giáo truyền thống và cầu nguyện, và ông khẳng định rằng Chúa hiện hữu trong mọi thứ và mọi nơi. Ông bị khai trừ khỏi giáo đoàn Do Thái. Do đó, ông không còn là thành viên của Do Thái giáo nữa. Tuy nhiên, rõ ràng là mọi người đều coi ông là người Do Thái theo một nghĩa nào đó. Do đó, rõ ràng là ngay cả trước thế kỷ 19, người Do Thái và thế giới đã hiểu rằng "Do Thái" không chỉ là một tôn giáo. Spinoza không thể được coi là một người theo chủ nghĩa Phục quốc Do Thái, nhưng đạo đức và cách tiếp cận của ông đối với lịch sử Do Thái và tôn giáo Do Thái đã trở thành nguồn cảm hứng cho nhiều người theo chủ nghĩa Phục quốc Do Thái thế tục sau này. (xem Yovel, Yirmiyahu, Spinoza và những người dị giáo khác, The Marrano of Reason, Nhà xuất bản Đại học Princeton, 1989).

Giải phóng và Chủ nghĩa Phục quốc Do Thái

Cách mạng Pháp và sự trỗi dậy của Napoleon đã thúc đẩy quá trình giải phóng người Do Thái châu Âu, những người không còn bị bó buộc trong các khu ổ chuột ở các thành phố châu Âu nữa, và trở thành công dân như bao người khác. Cuối cùng, quá trình tự do hóa cũng lan rộng đến Đông Âu và Nga. Thời kỳ Khai sáng của thế kỷ 18 và sự giải phóng của thế kỷ 19 là một cú sốc lớn đối với văn hóa và bản sắc Do Thái. Người Do Thái chia thành nhiều nhóm trong thế kỷ 19. Những người Do Thái cực đoan vẫn trung thành với văn hóa khu ổ chuột, điều này loại trừ khả năng hòa nhập vào xã hội hiện đại hoặc tiếp cận nền giáo dục hiện đại. Một nhóm thứ hai cố gắng hòa nhập hoàn toàn vào xã hội châu Âu, cải đạo sang Cơ đốc giáo và đánh mất bản sắc Do Thái của mình. Nhóm thứ ba tin rằng họ có thể hòa nhập với tư cách là công dân hiện đại, với các quyền bình đẳng và vẫn duy trì đức tin Do Thái của mình, đồng thời từ bỏ bất kỳ sự trung thành nào về văn hóa hay nhóm với Do Thái giáo. Trên thực tế, Do Thái giáo của họ trở nên giống như một nhánh của Tin Lành. Họ tìm thấy nhiều cách nói giảm nói tránh cho bản sắc của mình, chẳng hạn như người Do Thái hoặc người Đức theo đức tin Mosaic. Nhóm này đã sáng lập nên phong trào Do Thái giáo Cải cách. Quan điểm đồng hóa cho rằng một khi người Do Thái "trở nên giống như mọi người khác", họ sẽ được xã hội chấp nhận như những người bình đẳng, và sẽ trở thành người Đức, người Ý, người Anh hoặc người Pháp. Tuy nhiên, trong thế kỷ 19, nhiều người ngày càng nhận thấy rõ ràng rằng việc đồng hóa không nhất thiết là điều mong muốn. Có lẽ điều đó cũng là bất khả thi, vì tâm lý bài Do Thái vẫn không hề suy giảm. Những người theo đạo Thiên Chúa mới được gọi là "Người Đức theo Đức tin Mosaic" đã trở thành đối tượng của làn sóng bài Do Thái ngày càng gia tăng, được gọi là "chủ nghĩa bài Do Thái" ở Đức vào thế kỷ 19.

Sự lên men và hỗn loạn văn hóa do cuộc giải phóng nô lệ gây ra đã tạo ra một loạt các phong trào cải cách tôn giáo, trí tuệ và văn hóa đa dạng trong cộng đồng Do Thái, và chúng cũng phát triển theo nhiều hướng. "Haskalah" hay Khai sáng Do Thái là một phong trào hiện đại hóa Do Thái giáo. Một phần là chủ nghĩa đồng hóa, nhưng một số lãnh đạo Haskalah tin vào văn hóa Do Thái, và một số khác cuối cùng chuyển sang chủ nghĩa dân tộc và chủ nghĩa phục quốc Do Thái, gây ra sự chia rẽ trong phong trào.

Thách thức đầu tiên của việc giải phóng Do Thái giáo là mặc dù người Do Thái dường như có thể sống như những công dân bình đẳng trong xã hội hiện đại, nhưng rõ ràng là nếu họ thực sự hòa nhập vào các nền dân chủ thế tục hiện đại, người Do Thái sẽ không còn là người Do Thái nữa, và do đó ý tưởng về "quyền bình đẳng cho người Do Thái" sẽ trở nên vô nghĩa.

Hình ảnh (chọn từ net): Cuộc cm Pháp

Thời kỳ nguyên thủy của chủ nghĩa Phục quốc DT/Proto-Zionism

Trong giai đoạn này, sau Cách mạng Pháp và sự giải phóng của người Do Thái châu Âu, những ràng buộc tinh thần mơ hồ của người Do Thái với Israel bắt đầu thể hiện theo những cách cụ thể hơn, mặc dù không phải lúc nào cũng thực tế. Khoảng năm 1808, các nhóm người Do Thái Litva, những người theo Vilna Gaon (một giáo sĩ Do Thái nổi tiếng và là người phản đối Hassidism) đã đến Palestin và mua đất để bắt đầu một khu định cư nông nghiệp. Năm 1836, Rabbi Tzvi Hirsh Kalischer đã kiến ​​nghị Anschel Rothschild mua Palestin hoặc ít nhất là Núi Đền cho người Do Thái. Năm 1839-1840, Sir Moses Montefiore đã đến thăm Palestin và đàm phán với Khedive của Ai Cập để cho phép người Do Thái định cư và mua đất ở Palestin. Tuy nhiên, các cuộc đàm phán không đi đến đâu, có thể là do sự bùng nổ của một vụ phỉ báng đẫm máu bài Do Thái ở Damascus. Sau đó, Montefiore tiếp tục với các chương trình từ thiện ít tham vọng hơn ở Palestin và ở Argentina. Vào những năm 1840, Rabbi Kalischer ở Ba Lan và rabbi Yehudah Alkalai, một người Do Thái gốc Sephardic, đã viết các bài báo kêu gọi các bước thiết thực để đẩy nhanh quá trình cứu chuộc bằng cách định cư tại Đất Thánh, được tài trợ bởi những nỗ lực của các nhà từ thiện.

Các tác phẩm và phong trào đầu thế kỷ 19 ủng hộ việc đưa người Do Thái trở về đất Israel mà không cần chờ đợi Đấng Messiah. Điều này bao gồm chủ nghĩa phục quốc Do Thái của giáo sĩ Yehudah Alkalai và giáo sĩ Tzvi Hirsh Kalischer, cũng như chủ nghĩa phục quốc Do Thái thực tiễn và thế tục hơn một chút của Moses Hess, Leon Pinsker và những người khác.

Rabbi Tzvi Hirsh Kalischer (1795-1874)

Chủ nghĩa Phục quốc Do Thái của Anh 

Ý tưởng về một cuộc phục hưng Do Thái cũng được giới trí thức Anh ưa chuộng vì những lý do tôn giáo và thực tiễn. Sự ủng hộ tôn giáo của Anh đối với việc phục hưng Do Thái có thể bắt nguồn từ những người Thanh giáo và xa hơn nữa. Nó được đổi mới trong thần học của Hội Anh em Plymouth do J.N. Darby thành lập vào đầu thế kỷ 19. Phong trào phục hưng được các Lãnh chúa Shaftesbury và Palmerston ủng hộ vào những năm 1840. Ngoài động cơ tôn giáo, họ cho rằng một thuộc địa Do Thái ở Palestin sẽ giúp ổn định và phục hồi đất nước. Các nhà văn và tiểu thuyết gia như Lord Byron, Benjamin Disraeli, George Eliot và Walter Scott cũng lên tiếng về những hoạt động dân tộc của người Do Thái.

Chủ nghĩa Phục quốc Do Thái của Cơ Đốc giáo

Sự ủng hộ của Cơ Đốc giáo Hoa Kỳ đối với việc khôi phục người Do Thái

Sự ủng hộ của Thanh giáo đối với việc khôi phục người Do Thái đã được chuyển giao sang Hoa Kỳ với sự xuất hiện của những người Thanh giáo. Increase Mather và nhiều người khác là những người tiên phong trong việc khôi phục người Do Thái tại Hoa Kỳ vào thế kỷ 17. Ý tưởng này đã hòa nhập vào dòng tư tưởng và văn hóa chính thống của Hoa Kỳ và được các Tổng thống ủng hộ, bắt đầu từ John Adams. Gần đây, nó cũng trở thành dự án của các giáo phái chính thống, bao gồm cả những giáo phái bắt nguồn từ học thuyết phân kỳ.

Chủ nghĩa Phục quốc Do Thái của người Do Thái Sephardic

Do một sự tình cờ của lịch sử, người Do Thái châu Âu (Ashkenazy) đã dẫn đầu chủ nghĩa Phục quốc Do Thái có tổ chức trong nhiều năm. Tuy nhiên, người Do Thái Sephardic (Tây Ban Nha) và người Do Thái ở các vùng đất Ả Rập vẫn duy trì mối liên hệ thực tế chặt chẽ hơn với vùng đất thánh và tiếng Hebrew so với người Do Thái Ashkenazy, và cũng có ảnh hưởng và tham gia vào phong trào Phục quốc Do Thái ngay từ khi nó mới ra đời. Judah ben Solomon Hai Alkalai (1798-1878), sinh ra ở Sarajevo, được coi là một trong những tiền thân quan trọng của Chủ nghĩa Phục quốc Do Thái hiện đại. Alkalai tin rằng việc trở về đất Israel là điều kiện tiên quyết cho sự cứu rỗi của người Do Thái. Tư tưởng của Alkalai đã ảnh hưởng rất lớn đến người Ashkenazy đương thời của ông, Rabbi Tsvi Hirsch Kalischer. Alkalai cũng là bạn của ông nội Theodor Herzl, người sáng lập Chủ nghĩa Phục quốc Do Thái hiện đại. Một người Do Thái Sephardi khác, David Alkalai, cháu trai của Judah Alkalai, đã thành lập và lãnh đạo phong trào phục quốc Do Thái ở Serbia và Nam Tư, và đã tham dự Đại hội phục quốc Do Thái đầu tiên ở Basel (năm 1897).

(còn nữa)