CHÂN LÝ CỦA TÔI (2)

Ông Toàn Quyền

(tiếp theo)

Từ Paris tới Sài Gòn

Sau khi Armand Rousseau qua đời tại Hà Nội, Paul Doumer rời nước Pháp ngày 17 tháng Một năm 1897 và lên đường tới ĐD. Ông đến Marseille, đây là tp vui vẻ năng động và ồn ào và một cửa ngõ của Pháp mở ra Địa Trung Hải dẫn tới phương Đông. Tp cảng này ko thiếu sự thông minh dũng cảm, nước Pháp phụ thuộc rất nhiều vào tinh thần của tp để giữ sự giao thương với những khu vực rộng lớn trên thế giới. Vì vậy, nó là cảng biển số 1 của Pháp. Doumer lập tức đặt Marseille vào sự quan tâm của mình trong mối quan hệ của nó với ĐD, tình hình giao thương của nó với ĐD và toàn vùng Viễn Đông.

Ông cùng vợ và 2 con gái lên chiếc tàu hơi nước Melbourne và rời cảng Marseille. Chia ly là 1 cảm giác vô cùng đau lòng. Ông đã viết: "Trong 18 năm sống cuộc sống vợ chồng giản dị và gắn bó của chúng tôi, nơi gia đình tôi dần dần hình thành, đây là cơn biến động đau đớn đầu tiên. Chúng tôi cùng nhau rời nơi đây để đi làm việc có ích hay để chết, trường hợp nào thì cũng vì nhiệm  vụ; nhưng chúng tôi đang để lại hầu hết những đứa con thân yêu của mình ở nước Pháp mà trước đây chúng chưa bao giờ phải xa chúng tôi!"

Cảng Marseille (tranh khắc gỗ năm 1897, chọn từ net)

Các nước Anh và Hà Lan đều bổ nhiệm các viên Toàn quyền một nhiệm kỳ 5 năm. Họ cũng được chọn vì có kiến thức quản lý, sự trung thực và được chính phủ tín nhiệm. Năm năm là khoảng thời gian cần thiết và đủ để kết nối các biện pháp được thực thi tuần tự thành 1 chuỗi xuyên suốt, giúp người kế nhiệm có thể tiếp tục và giám sát kết quả. Tuy nhiên, nếu ko thể rút ngắn nhiệm kỳ này thì cũng ko thể kéo dài nó vô thời hạn. Các chức trách của 1 vị Toàn quyền mang đến cho người giữ chức đó những quyền lực lớn, thậm chí là quyền lực tuyệt đối nếu vị đó có thể vượt qua sự giám sát tuy bất lực nhưng cũng ko ít phiền toái của các văn phòng ở chính quốc. Nhưng quyền lực này chỉ được duy trì nhất thời trong khi đương nhiệm bởi nếu ko sẽ sinh ra lạm quyền.

Doumer quyết tâm làm tất cả với quyền hạn của mình trong thời gian 5 năm ở ĐD. Trụ lại được và ra về đúng kỳ hạn - điều mà ko 1 vị Toàn quyền nào khác làm được. Với ông, đó là 1 nhiệm vụ phụng sự đầu tiên cho xứ thuộc địa và nước Pháp.

Trên đường đến ĐD, Doumer đã hoạch định cho mình kế hoạch triển khai những việc cần thiết và cấp bách nhằm giải quyết vấn đề tổng thể của nó, chưa nói tới việc tổ chức lại ĐD và phát triển khu vực này lên, về thời gian, ông tự thấy mình sẽ ko thể lãng phí dù chỉ 1 ngày. Ông mang theo mình các loại bản đồ, sách, tài liệu, báo cáo để tìm hiểu hoặc nhớ lại những gì đã biết về 1 quốc gia, 1 khu vực trên thế giới.

Ông đã viết trong cuốn hồi ký của mình: "Càng nghiên cứu, tôi càng thấy các giải pháp hiện ra rõ hơn, sáng tỏ hơn. Các ý tưởng mới dần xuất hiện. Và tất cả những ý tưởng này sẽ phải lần lượt được cụ thể hóa ở Đông Dương".

Tàu chạy tuyến đi Trung Hoa (Ảnh: Xứ Đông Dương)

Trên con tàu sang ĐD, Paul Doumer ko bỏ qua những thông tin, những ý kiến mà ông thu thập từ những người xung quanh (ngoài việc nghiên cứu tài liệu & sách vở). Bên cạnh ông là các cộng sự thân cận, dự kiến sẽ là những người giữ vị trí trong các phòng dân sự và quân sự của Phủ Toàn quyền. Ông cũng ko bỏ qua những trao đổi với các thủy thủ, sĩ quan, viên chức và những đại diện/ông chủ thực dân ở ĐD có mặt trên tàu.

Ông ca ngợi vẻ đẹp của biển Địa Trung Hải khi qua eo Messina tuyệt đẹp dưới bầu trời quang đãng, bờ biển Ý và đảo Sicile hiện ra mang vẻ thiên nhiên vừa kỳ vĩ vừa hoang dã. Đỉnh Etna phủ tuyết trắng tinh với 1 chùm khói trắng mơ màng trên đỉnh. Các tp và những ngôi làng bên dưới những ngọn núi hay ven bờ biển xanh trông thật nhỏ bé giữa khung cảnh rộng lớn khiến con người nhận ra sự yếu đuối của mình trước thiên nhiên hùng vĩ.

Dĩ nhiên, dù có huy động tất cả tri thức và sức mạnh của mình thì con người vẫn ko thể thay thế được trật tự và quy luật thiên nhiên. Nhưng dẫu mang trong mình những tiềm lực phá hủy vô biên, thiên nhiên vẫn lặng im để con người chế ngự nó trong KHOẢNG GIỚI HẠN CỦA NHỮNG NHU CẦU của họ bằng những phát minh và sáng chế. Con người sẽ hoàn toàn bất lực chứng kiến trước sự nổi giận của tự nhiên, đó là sự hủy diệt hoàn toàn và tức khắc, tất cả những gì là thành quả được loài người tạo ra trong lịch sử tiến hóa của mình.

Khi nào thiên nhiên còn say ngủ thì khi đó con người còn làm chủ. Sự cân bằng bền bỉ của Trái Đất vốn đã tồn tại từ rất lâu dường như còn được duy trì trong nhiều thế kỷ nữa, đến khi con người vẫn còn tiếp tục thực hiện tham vọng ngôi vị bá chủ thế giới như hiện nay.

(còn nữa)