Đa diện

Điều mà chúng ta đang nghĩ/đang thấy có đúng không? liệu chúng có phải là những định kiến sai lạc so với bản chất của sự vật và con người quanh ta (thậm chí ngay cả trong bản thân ta) hay không?

Với khoa học thì rất cụ thể. Nhưng lịch sử đã cho thấy, có thể đó là cái được thừa nhận là đúng, là chân lý của một thời kỳ, trong phạm vi thuộc một tôn giáo/lĩnh vực xác định. Nhưng nay, với những phát minh/nhận thức mới thì cần mở rộng/update, thậm chí không còn đúng nữa nên đã lỗi thời.

Trong kho tàng văn học dân gian VN cũng có những câu tục ngữ/thành ngữ, câu chuyện... đúc kết rất hay về những nhận thức phiến diện. Đó là câu chuyện những ông thầy bói xem voi, hoặc tổng quát hơn khi ví những người có hiểu biết thiển cận như những con ếch dưới đáy giếng "coi trời bằng vung".

Một nhận thức chủ quan, hoàn toàn cảm tính (trong một điều kiện/context lạc hậu/thấp kém), nếu tự tin quá đáng sẽ không còn là chính kiến nữa mà là hợm hĩnh/ngu xuẩn. Không thể biết hết thì cố gắng tìm hiểu một cách đầy đủ nhất, rõ ràng nhất về cái mà mình còn mơ hồ.

Đúng hay sai là chuyện gây tranh cãi hàng ngày, làm người khác và chính mình mệt mỏi vì ai cũng muốn giành phần thắng. Nhưng nếu tranh luận với nhau để thấy được vấn đề, để rõ được nguyên nhân và cuối cùng là biết đúng sự thật vẫn quan trọng hơn cả. Nếu mỗi người ngay cả lúc tranh cãi hăng máu nhất vẫn thấy được cái lý của người kia thì mới là chính yếu. Khi đó, mới tự "vỡ lẽ" rằng, còn phải tiếp nhận cả những "cái nhìn"/view khác, từ một vị trí/level khác. Và nếu vấn đề càng phức tạp thì càng phải tìm hiểu nhiều hơn, từ nhiều góc nhìn khác nhau chứ không phải cứ thế mà "nói thánh nói tướng", làm như chỉ có mình ta là "chúa tể vũ trụ" để xỉ vả/vùi dập kẻ khác.