Con dơi

Chúng ta đều biết và chắc là ai cũng đã xem phim "Người Dơi". Dơi cũng là con vật mang hình tượng vạn sự tốt lành và được đưa vào trong kiến trúc/trang trí, mỹ thuật cung đình, đình chùa, đồ đồng thờ cúng ở VN.

Nếu chiết tự thì trong tiếng Hán gọi dơi là phúc thử, đồng âm với chữ "phúc" (lộc). Tương tự như người thích chơi hoa mai Tết vì từ mai đồng âm với từ may (mắn). Vì vậy, biểu tượng hình 2 hay 5 con dơi muốn nói về sự may mắn, thịnh vượng. Hai con dơi dang đôi cánh khép kín tạo thành hình tròn là biểu tượng của sự may mắn nhân đôi. Hình năm con dơi bao quanh chữ Thọ hay chữ Phúc là cuộc sống trường thọ, dồi dào tài lộc. Người xưa trong ngày cúng thôi nôi thường tặng cho đứa bé một chiếc vòng đeo cổ bằng vàng, bạc hay ngọc bích hình con dơi, miệng ngậm chiếc khánh để chúc sự khỏe mạnh, may mắn cho nó. Con dơi ngậm chữ Thọ hay hoa cúc là biểu tượng khỏe mạnh, trường thọ. Trên các sản phẩm mộc mỹ nghệ thường thấy con dơi đang bay, miệng ngậm đồng tiền lớn, hay hình ảnh con dơi ngậm chiếc khánh, con dơi ngậm chữ Thọ, con dơi ngậm hoa cúc... đều mang ý nghĩa tốt đẹp. Con dơi ngậm khánh đá bởi chữ "khánh" có nghĩa là vui vẻ, hạnh phúc, phần thưởng. Khi nó kết hợp với con dơi tức là "phúc khánh" có ý nghĩa càng làm tăng sự hạnh phúc, sung sướng và may mắn gấp bội. Con dơi ngậm chữ Thọ khi người ta kết hợp hai chữ Phúc và Thọ lại để chỉ một thông điệp mà ai cũng mong muốn: là giàu có, sung sướng, hạnh phúc bền vững, trường tồn.

Bốn con dơi đồng quay mặt vào một chữ Phúc có nghĩa là "ngũ phúc lâm môn", đó là cầu được trường thọ, hai là phú, ba là khỏe, bốn là đức, năm là khảo chung (trọn đời). Tranh vẽ con dơi thường đi với màu đỏ vì tiếng Hán, đỏ đồng âm với hồng, hùng mạnh. Vị trí tốt nhất để treo tranh dơi trong nhà là phòng khách để sự thịnh vượng, may mắn lan tỏa khắp nơi. Vì dơi gọi là "phúc thử" nên không phù hợp với hướng Nam, bức tranh nên đặt ở các hướng Đông Bắc, chính Bắc.
Đối với tranh lịch, liễn đối, bích họa, thường xuất hiện hình ảnh con dơi bay lượn xung quanh ba ông Phước-Lộc-Thọ và các tiểu đồng, trong đó đáng yêu nhất là ông Thọ. Đơn giản vì ông có vầng trán rất cao, vẻ mặt hiền từ, bên cạnh còn có mấy chú bé đẹp đẽ trên tay bưng mâm đào tiên, trái nào trái nấy lớn, chín đỏ.

(trích từ bài "Con dơi và ước vọng con người" của Hào Vũ (KTNN No.991)