Khoa học xh tập trung giải thích về cách thức 1 trật tự tưởng tượng (TTTT) được dệt vào tấm thảm cuộc sống.
Có 3 nhân tố chính NGĂN CẢN con người nhận thức rằng: trật tự tổ chức cuộc sống của họ chỉ tồn tại trong trí tưởng tượng của mình.
a. TTTT được nhúng/đưa vào thế giới vật chất
Đây là trật tự dù chỉ tồn tại trong tâm trí, nhưng nó được đan xen vào thực tế vật chất trong xh, thậm chí được dựng thành tượn đài, khắc trên đá.
Người phương Tây hầu hết tin vào chủ nghĩa cá nhân. Nó đề cao con người mà giá trị ko phụ thuộc vào việc người khác nghĩ ntn về mình.
Kiến trúc hiện đại cũng phản ánh trong việc tổ chức ko gian sống (được ngăn/chia với những bức tường). Mỗi thành viên đều có ko gian riêng (kể cả những đứa trẻ từ bé đã sống trong sự tự trị với quyền hạn tối đa).
Giới quý tộc thời trung cổ ko có khái niệm về chủ nghĩa cá nhân. Bởi giá trị của mỗi người được xác định theo vị trí trong hệ thống phân tầng của xh. Họ được dạy: phải bảo vệ thanh danh bằng mọi giá. Trong các lâu đài cổ hiếm thấy phòng riêng của trẻ.
b.TTTT định hình khát vọng của con người
Hầu hết chúng ta ko thừa nhận rằng: trật tự đang chi phối cuộc sống của mình chỉ là tưởng tượng. Tuy nhiên, thực tế cho thấy: từ bé con người đã bị đưa vào 1 TTTT tồn tại trước đó, và khát vọng từ bé của con người được hình thành bởi những huyền thoại thịnh hành. Vì vậy, khát vọng cá nhân của chúng ta trở thành sự phòng thủ quan trọng nhất của 1 TTTT.
Ví dụ: các khát vọng của người phương Tây hiện đại hình thành từ các huyền thoại lãng mạn về chủ nghĩa dân tộc, CNTB, chủ nghĩa nhân văn đã tồn tại hàng thế kỷ.
Lời khuyên "Hãy đi theo trái tim" chứa thông điệp ko rõ ràng (trái tim ❤️ vốn là 1 điệp viên của cả 2 phía) bởi sự kết hợp giữa những huyền thoại lãng mạn thế kỷ 19 và những huyền thoại tiêu thụ của thế kỷ 20.
Con người hiện đại dành 1 số tiền lớn vào các kỳ nghỉ ở nước ngoài, vì họ tin vào những huyền thoại của chủ nghĩa tiêu thụ được lãng mạn hoá. Vì thế, cần thay đổi thói quen hàng ngày, đến với những trải nghiệm mới với sự cởi mở và những trạng thái cảm xúc đa dạng, từ đó mở rộng tầm mắt và hiểu biết về thế giới để thay đổi cuộc sống của mình.
Tuy nhiên, cạm bẫy tiêu thụ chỉ làm hại những người ko có điểm dừng vì chủ nghĩa lãng mạn khuyến khích sự đa dạng và hoàn toàn ăn khớp với chủ nghĩa tiêu dùng, rất khó phân biệt.
Cuộc sống hiện đại và cổ đại có những điểm chung, đa số con người đều dâng hiến cuộc sống cho việc xây dựng kim tự tháp. Chỉ khác nhau ở chỗ: giới tinh hoa Ai Cập cổ đại sử dụng tài sản riêng để xây kim tự tháp cho họ nhưng ko hề nghĩ đến việc đi mua sắm ở Babylon hoặc đi trượt tuyết ở Phoennicia. Chỉ có những cái tên, hình thức, và kích cỡ của các kim tự tháp là khác nhau giữa các nền văn hóa!
c. Một TTTT mang tính liên - chủ quan
Về trật tự - liên chủ quan, khi nó tồn tại trong trí tưởng tượng được chia sẻ của 1 cộng đồng hàng triệu người cùng hợp tác với nhau thì vấn đề giải thoát ra khỏi 1 TTTT như thế đòi hỏi phải hiểu được sự khác nhau giữa "tính khách quan", "tính chủ quan" và "tính liên - chủ quan".
Một hiện tượng khách quan tồn tại độc lập với nhận thức và niềm tin của con người.
Tính chủ quan là những gì tồn tại dựa vào nhận thức và niềm tin của 1 cá nhân. Nó sẽ biến mất hoặc thay đổi nếu người đó thay đổi niềm tin của mình.
Tính liên - chủ quan là thứ gì đó tồn tại trong mạng lưới thông tin kết nối giữa nhận thức chủ quan của nhiều cá nhân. Nhiều yếu tố thúc đẩy trong lịch sử mang tính liên - chủ quan: pháp luật, tiền bạc, các vị thần, các quốc gia.
Muốn thay thế 1 TTTT, chỉ có thể tin vào 1 TTTT khác và ko có cách nào để thoát khỏi TTTT!
Bóng đá và các vương quốc trong TTTT
Sự tiến hóa ko ban tặng cho con người môn thể thao trên sân đấu có sức hấp dẫn hàng đầu mang tên bóng đá. Các cầu thủ ko có gen đá bóng, nhưng họ có thể chơi cùng nhau trong 1 team vì tất cả đều đã học 1 tập hợp các ý tưởng được thiết lập bài bản giống nhau về bóng đá. Những ý tưởng này mang tính tưởng tượng hoàn toàn, nhưng nếu mọi người cùng chia sẻ chúng thì ai cũng có thể chơi môn này.
Điều này cũng được áp dụng tương tự với các vương quốc (hoặc giáo hội, mạng lưới thương mại) với 1 sự khác biệt quan trọng. Trong hệ thống hợp tác với quy mô lớn ko chỉ liên quan giữa 22 người (trên phạm vi sân đấu) mà hàng triệu người đòi hỏi sự kiểm soát và ghi nhớ/xử lý 1 lượng thông tin khổng lồ, gấp nhiều lần so với khả năng của 1 bộ não của 1 cá nhân.
Xh loài người tìm thấy ở loài ong tính ổn định và bền bỉ bởi hầu hết thông tin cần để duy trì xh này được mã hoá trong bộ gen. Một ấu trùng ong có thể trở thành ong chúa hoặc ong thợ tuỳ vào loại thức ăn dùng để nuôi dưỡng nó.
Tổ ong là 1 cấu trúc (xh) phức tạp gồm nhiều loại ong thợ (kiếm thức ăn, điều dưỡng, dọn dẹp). Nhưng cho đến nay các nhà nghiên cứu vẫn ko xác định được những con ong luật sư.
Loài ong ko cần luật sư, vì chẳng có nguy cơ nào làm chúng phá hiến pháp tổ ong (ví dụ bằng cách từ chối những con ong dọn dẹp quyền được sống, được tự do và được theo đuổi hạnh phúc).
Vì trật tự của Sapiens là tưởng tượng nên con người ko thể gìn giữ được những thông tin thiết thực cho sự hoạt động của nó, đơn giản chỉ bằng việc tạo ra những bản sao ADN và truyền lại cho thế hệ sau.
Những nỗ lực có ý thức phải được tạo ra để duy trì luật pháp, truyền thống, các thủ tục, cách cư xử, nếu ko, trật tự xh sẽ nhanh chóng sụp đổ.
(Lược ghi từ cuốn Sapiens - Lược sử loài người của Yuval Noah Harari)
No comments:
Post a Comment