Ban Thống nhất TW (1954-1975) : Bối cảnh lịch sử

Sau Hội nghị Genève, lập trường của VNDCCH là đi tới một giải pháp hoàn chỉnh: đình chỉ chiến sự trên toàn bán đảo Đông Dương đi đôi với một giải pháp chính trị cho vấn đề VN, vấn đề Lào và vấn đề Campuchia trên cơ sở tôn trọng độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của mỗi nước ở Đông Dương.

Nhưng cũng phải nhắc lại rằng: lợi dụng vai trò là một nước viện trợ quân sự chủ yếu cho VN, đồng thời lợi dụng việc Pháp không muốn nói chuyện trên thế yếu với VN, TQ đã cho phép mình đàm phán trực tiếp với Pháp trong thời gian diễn ra Hội nghị Genève để thoả thuận về những điểm cơ bản của một giải pháp về vấn đề Đông Dương.

Đáng chú ý là cuộc tiếp xúc lần thứ ba ngày 17 tháng 6 năm 1954, thủ tướng Chu Ân Lai gặp trưởng đoàn đại biểu Pháp G.Biđô[1], đưa ra những nhân nhượng chính trị có tính chất cơ bản, có hại cho nhân dân ba nước VN, Lào và Campuchia: TQ có thể chấp nhận VN có hai chính quyền (Chính phủ Việt Nam dân chủ cộng hoà và Chính phủ Bảo Đại), công nhận Chính phủ Vương quốc Lào và Chính phủ Vương quốc Campuchía, từ bỏ yêu cầu có đại biểu của Chính phủ kháng chiến Lào và Chính phủ kháng chiến Campuchia tham gia Hội nghị.
Lần thứ tư, ngày 23 tháng 6 năm 1954, Chu Ân Lai gặp Măngđét Phranxơ[2], thủ tướng mới của Pháp, đưa ra những nhượng bộ mới: chia cắt VN, hai miền VN cùng tồn tại hoà bình; TQ sẵn sàng nhìn nhận ba nước Đông Dương trong khối Liên hiệp Pháp, ngược lại chỉ yêu cầu không có căn cứ quân sự của Mỹ ở Đông Dương.

Những điểm mà TQ đã thoả thuận với Pháp rất phù hợp với giải pháp 7 điểm của Anh-Mỹ đưa ra ngày 29 tháng 6 năm 1954, tức là 6 ngày sau cuộc tiếp xúc giữa Chu Ân Lai và Măngđét Phranxơ.

Thời kỳ thứ hai từ ngày 23 tháng 6 đến ngày 20 tháng 7 năm 1954, Đoàn đại biểu Pháp tiến hành đàm phán trực tiếp với Đoàn đại biểu VN để giải quyết các vấn đề cụ thể. TQ giữ vai trò thúc đẩy phía VN nhân nhượng. Đến ngày 10 tháng 7 năm 1954, phía VN vẫn kiên trì lập trường của mình về vấn đề VN, Lào và Campuchia, vẫn chủ trương đòi có đại biểu của Chính phủ kháng chiến Lào và Chính phủ kháng chiến Campuchia tham gia như các bên đàm phán, định giới tuyến quân sự tạm thời ở VN là vĩ tuyến 13, tổ chức tổng tuyển cử tự do trong thời hạn 6 tháng để thống nhất nước nhà.

Từ tháng 5 năm 1954, TQ đưa ra phương án lấy vĩ tuyến 16 làm giới tuyến giữa hai miền VN, và còn muốn VN nhân nhượng nhiều hơn nữa, thậm chí muốn VN bỏ cả thủ đô Hà Nội, thành phố Hải Phòng và đường số 5 (đường nối liền Hà Nội với Hải Phòng).

Nhưng về sau, đặc biệt từ ngày 10 tháng 7 năm 1954, 10 ngày trước khi Hội nghị Genève kết thúc, TQ ngày càng thúc ép VN nhân nhượng, “có những điều kiện công bằng và hợp lý để Chính phủ Pháp có thể nhận được để đi đến Hiệp định trong vòng 10 ngày, điều kiện đưa ra nên giản đơn, rõ ràng để dễ đi đến hiệp thương, không nên làm phức tạp lôi thôi để tránh thảo luận mất thì giờ, rườm rà, kéo dài đàm phán để cho Mỹ phá hoại”.

Một trong những quy định quan trọng của Hiệp định Genève là di cư những người dân từ Bắc vào Nam và tập kết những cán bộ, chiến sĩ từ Nam ra Bắc. Hầu hết sự vận chuyển trên cả hai chiều này đều dùng đường biển. Tàu của Mỹ và Pháp chở những người dân di cư vào Nam, xuất phát từ cảng Hải Phòng. Tàu của Liên Xô và Ba Lan chở những cán bộ và chiến sĩ miền Nam tập kết ra Bắc, xuất phát từ Cà Mau và Quy Nhơn.

Theo Hiệp định, trong thời gian chuẩn bị thực hiện tổng tuyển cử (1956), bất cứ người dân nào cũng được phép di cư giữa 2 miền Nam và Bắc trước ngày 18/5/1955. Trong thời gian này, đã có 90.000 cán bộ Việt Minh tập kết ra Bắc, đồng thời gần 1 triệu tín đồ Thiên Chúa giáo di cư từ Bắc vào Nam.

Sau khi hoàn tất việc di cư và tập kết (300 ngày), thì việc liên lạc Bắc Nam cả trên đường bộ và đường biển đều gần như chấm dứt.

Cùng thời gian đó "Các ủy viên BCT ở Hà Nội đang theo dõi sát sao các nguồn tin từ Mỹ chuẩn bị được tung vào VN khi Pháp bị đánh bại ở Điện Biên Phủ năm 1954. Không còn nghi ngờ gì nữa, sẽ có một cuộc chiến tranh giữa Việt Nam và Mỹ." (Điệp viên hoàn hảo)

Sau chiến tranh Thế giới thứ 2, nước Mỹ nổi lên như 1 cường quốc trên thế giới. VN nhanh chóng trở thành một con tốt đen trên ván cờ chiến tranh lạnh mới.

Một thế hệ người VN đã tham gia cách mạng để chống lại những nỗ lực cuối cùng trong tuyệt vọng của Pháp nhằm vớt vát ánh hào quang của chủ nghĩa thực dân ở Đông Dương mà người Mỹ sẽ thay thế họ với một sức mạnh lớn hơn gấp nhiều lần.

Phái đoàn cố vấn và viện trợ quân sự (MAAG) ở Sài Gòn được thành lập năm 1950 để giám sát việc thực hiện dự án 10 triệu USD thiết bị quân sự hỗ trợ lính lê dương Pháp chiến đấu với các lực lượng Việt Minh.
Về trách nhiệm cải tổ các đơn vị quân đội miền Nam VN, 1 đội ngũ bên trong MAAG được lập ra với sự tham gia của 2 quốc gia gọi tắt theo tiếng Anh là TRIM với mục đích chuyên về huấn luyện. Một trong những trách nhiệm của TRIM là trợ giúp và cố vấn cho các cơ quan quân sự Nam VN trong việc xây dựng lại các lực lượng vũ trang. Lúc đó TRIM gồm 209 sĩ quan Pháp và 68 sĩ quan Mỹ (sẽ được bổ sung 121 sĩ quan Mỹ sau khi các sĩ quan Pháp rút đi). (Điệp viên hoàn hảo)

Đại tá Edward Lansdale là một nhân vật được chú ý với các hoạt động của Mỹ tại miền Nam lúc đó. "Lansdale là Giám đốc Phái đoàn quân sự ở Sài Gòn (SMM), một đơn vị CIA tách khỏi cơ quan thông thường. Lansdale đã có mặt ở Sài Gòn từ 1954. SMM phụ trách các hoạt động của lính dù dưới vỏ bọc và thực thi các nhiệm vụ của MAAG ở Đông Dương. Nhóm CIA thứ hai dưới sự chỉ huy của trưởng ban trung tâm chịu trách nhiệm về các hoạt động tình báo thông thường và làm việc dưới vỏ bọc là những nhà ngoại giao trực thuộc Đại sứ quán Mỹ. Lansdale là nhân vật huyền thoại trong vai trò đánh bại những người CS Huk ở Philippines. Dưới vỏ bọc Trợ lý Tùy viên Không quân, Lansdale có nhiệm vụ chính là tạo ra một chính phủ phi CS ở miền Nam VN." (Điệp viên hoàn hảo)

Tháng 5/1954, khi Điện Biên Phủ thất thủ, Ngô Đình Diệm đã tự cho mình là một người theo chủ nghĩa dân tộc có quan hệ tốt với Washington. Là tín đồ Thiên Chúa giáo, xuất thân từ 1 gia đình quan lại khá giả, Ngô Đình Diệm có 1 lý lịch chống Cộng nhà nòi. Diệm đã cầu cứu nhiều nhân vật chống Cộng ở Mỹ nắm giữ các vị trí cao như Thượng nghị sĩ Mike Mansfield, Hồng y Francis Spellman, Thượng nghị sĩ John F. Kennedy và Chánh án Tòa tối cao William O. Douglas. Quan hệ được với 2 anh em theo đạo Thiên Chúa và chống CS điên cuồng John Foster Dulles ở Bộ Ngoại giao và Allen Dulles ở CIA, Ngô Đình Diệm đã có mối quan hệ tay trong với chính quyền Eisenhower.

Ngô Đình DIệm xuất hiện ở Sài Gòn đúng 3 tuần sau khi Lansdale đến miền Nam VN. Ngay sau đó, Diệm chấp thuận kế hoạch của Lansdale để củng cố quyền lực bằng cách loại bỏ các đối thủ đang liên minh lại để chống lại mình ở miền Nam.

Cho đến năm 1959, chính sách khủng bố của chính quyền Ngô Đình Diệm ở miền Nam VN đã đặt các lực lượng cách mạng ở trong Nam và Chính phủ miền Bắc trước một sự lựa chọn khắc nghiệt: Hoặc tiếp tục chịu đựng những cuộc khủng bố, bắt bớ, trung thành với những gì đã ký kết tại Hội nghị Genève, chờ đợi Tổng tuyển cử, hoặc là phải chống trả.

Với Ngô Đình Diệm thì chờ đợi ông ta chấp thuận Tổng tuyển cử chỉ là điều dại dột. Nếu không chống trả thì lực lượng cách mạng sẽ bị chết dần chết mòn trong sự khủng bố ngày càng ác liệt. Cho đến năm này, toàn bộ lực lượng các cán bộ cũ còn lại ở miền Nam là hơn 50 nghìn người mà chỉ sau mấy năm khủng bố của Ngô Đình Diệm, chỉ còn 5 nghìn, điều đó có nghĩa là 10 người thì đã bị tiêu diệt 9. Những người còn lại chắc chắn cũng lâm vào cảnh tương tự nếu cứ tiếp tục ngồi im để chờ đợi thi hành Hiệp định Genève.

Tại Hội nghị TW lần thứ 15, họp đợt 1 vào tháng 1 năm 1959, một vấn đề gay cấn được đặt ra: Tiếp tục giữ gìn hòa bình hay vùng lên đấu tranh. Đây là điều day dứt của CP, của Đảng. Lúc này, trong phe XHCN hầu hết đang có xu hướng chung sống hòa bình, tránh những cuộc xung đột đổ máu. VN là một nước trong phe XHCN, tất nhiên không thể không chú ý đến xu hướng đó. Nhưng mặt khác, nếu tiếp tục bảo vệ hòa bình một cách thụ động, thì sẽ không còn lực lượng nữa.

Cuối cùng, sau khi tranh luận bàn bạc nhiều tháng, Hội nghị TW lần thứ 15 họp đợt 2 vào tháng 5 năm 1959 quyết định áp dụng hình thức đấu tranh chính trị kết hợp với đấu tranh vũ trang để tự vệ, trong đó có việc xây dựng các vùng căn cứ địa ở miền Nam để chống trả những trận càn quét đẫm máu của chính quyền Ngô Đình Diệm.

Đây chính là bước ngoặt trong sự phát triển của tình hình ở miền Nam.

(còn nữa)
---------------

[1]: Bidault
[2]: Mendès France