Thi trắc nghiệm

Mấy hôm nay lại ồn ào lên về thi trắc nghiệm hay tự luận. Tôi có khá nhiều bạn bè thuộc hai nhóm quan điểm. Cũng đã đọc không ít lý lẽ bênh vực hay đả kích cách thi này hoặc cách thi kia. Tất nhiên không ít lý lẽ buồn cười, nào là thi tự luận (hay thi trắc nghiệm) mới là rèn luyện khả năng sáng tạo.... blah, blah,.... Lẽ ra cũng không nên có ý kiến để "dĩ hòa vi quý', bởi người Việt Nam ta ít khi có bạn bè thật mà chỉ có bè lũ, trái ý là cạch mặt.
Trước tiên ta phải xem lại mục tiêu của thi cử là gì? Trước hết ta hãy nói về kỳ thi tuyển vào đại học. Liệu có phải thi cử là một trận cầu kinh điển, hay một màn biểu diễn phân hơn thua. Về nguyên tắc, một xã hội lành mạnh, bất cứ ai muốn học, sau khi tốt nghiệp trung học phổ thông đều có thể và phải được ngồi vào trường đại học mà mình muốn. Tuy vậy, do chỗ ngồi có hạn, nên mới phải lựa chọn bằng thi cử. Ở đây tôi cũng xin nói thêm, việc áp đặt "chỉ tiêu" tuyển sinh là trò vớ vẩn nhất tôi từng thấy. Không có lý gì nhà đầu tư xây dựng trường sở, tuyển thầy bà, rồi để trống vì không có đủ chỉ tiêu. Cố nhiên có nhiều GS, có thể tuổi đời chưa già nhưng cách suy nghĩ khá thâm căn cố đế, cho rằng đó là bảo vệ chất lượng. Tuy vậy, tôi cho rằng họ có một cảm nhận sợ hãi vô thức nào đó về một đe dọa cho một số giá trị mà họ đại diện.
Như vậy, thi cử không phải nơi sáng tạo, hay thể hiện mà chỉ để lựa chọn những sinh viên vào học thì sẽ tiết kiệm nguồn lực cho xã hội nhất theo một tiêu chí nào đó. Cá nhân tôi không cho rằng tiêu chí nào là quan trọng, miễn là minh bạch, không tốn kém công sức và tài lực xã hội. Tôi ủng hộ thi trắc nghiệm, trước hết là do nó là xu hướng tương lai, tổ chức rẻ tiền, nhanh có kết quả, nếu ứng dụng công nghệ theo quy trình đúng, minh bạch thì gian lận khó mà len vào. Bên cạnh đó việc thi trắc nghiệm sẽ đo được tri thức toàn diện hơn, tránh học tủ. Nếu chúng ta đặt vấn đề nhẹ đi, kiểu như ai đã biết về số nguyên tố và tam giác đều, hãy đến nghe bài giảng của tôi. Trắc nghiệm để biết họ có biết tam giác đều và số nguyên tối hay không là đủ. Làm một bài tự luận về số nguyên tố, hoàn toàn không đảm bảo họ sẽ nghe được bài giảng của tôi trong đó có nội dung tam giác đều.
Tuy vậy thi trắc nghiệm phải được đặt trong một tổng thể: bộ ngân hàng câu hỏi đủ lớn, hạ tầng CNTT phải hoàn thiện, không cho phép người can thiệp vào hệ thống. Thí sinh tích xong là có kết quả ngay. Bên cạnh đó, tôi cho rằng không có lý gì việc học tập của một người lại phụ thuộc vào các kỳ thi (kể cả thi tự luận). Do đó, nên có nhiều cơ hội cho con người học tập tiếp, và các kỳ thi nên thật dễ. Nếu vậy thi trắc nghiệm mới khả thi. Anh cứ nộp tiền và thi, đến khi nào có đủ điểm đến đây mời làm thủ tục nhập học, không hôm nay thì 20 năm sau cũng được.
Thi tự luận, có lẽ nên để cho các kỳ thi học sinh giỏi. Thế thôi.
Đằng sau câu chuyện này có một số vấn đề lợi ích: nếu thi trắc nghiệm, coi như các lò luyện thi sẽ thất nghiệp hoặc sẽ phải thay đổi, động tới nồi cơm của nhiều thầy cô. Vấn đề thứ hai là việc gian lận thi cử thực ra cũng có thể có nguyên nhân sâu xa ở việc các quan ta muốn giữ chút quyền "du di" nên để backdoor trong quy trình. Ngờ đâu các ngài chỉ định du di một li thì cấp dưới chơi ngay một dặm. Muốn tuyệt đối chính xác nào có khó gì, máy tính làm sao biết nói dối.

Nguyễn Ái Việt (Debrecen.VIDI72)