Thục trung vô đại tướng

Vào cuối đời Thục Hán, các danh tướng như Quan, Trương, Mã, Hoàng, Triệu, Nguỵ đều lần lượt qua đời. Các đại tướng lớp thứ hai như Hướng Sủng, Mã Trung, Hoắc Tuấn cũng rơi rụng. Võ tướng trụ cột là Liêu Hoá, Mã Đại, Vương Bình,... Chỉ có hai tướng trẻ mới nổi là Phó Thiêm và Tưởng Thư thì một ông nông nổi, cậy khoẻ chết dại dột. Một ông thì quá khôn ngoan mà thành hèn nhát mở cửa ải đầu hàng giặc. Thi sĩ đời sau than thở
“Thục trung vô đại tướng
Liêu Hoá lĩnh tiên phong”
Ý nói Thục Hán thiếu nhân tài mà phải dùng tới Liêu Hoá. Nói như vậy có phần bất công với Liêu Hoá. Quan Vũ xuất thân là cửu vạn, từng làm mã cung thủ hầu cận quan huyện, Trương Phi bán thịt, trải làm bộ cung thủ rồi mới thành danh tướng. Liêu Hoá xuất thân là giặc Khăn Vàng, theo Quan Vũ khi đã làm tướng cướp, trẻ nhất cũng phải 16 tuổi vào năm 201. Quan Vũ thất thế bị vây ở Mạch Thành, sai Liêu Hoá phá vây xin cứu viện vào năm 2020. Liêu Hoá trẻ nhất cũng là 36 tuổi. Như vậy thời Khương Duy cửu phạt Trung Nguyên, Liêu Hoá cũng gần 80 không thể lĩnh ấn tiên phong. Thời Gia Cát lượng Lục Xuất Kỳ Sơn, Liêu Hoá là U50 sức lực đang thịnh, kinh nghiệm cũng chín. Nhưng khi đó ấn tiên phong do Nguỵ Diên và Mã Trung thay nhau giữ, Hoá không có cửa làm tiên phong.
Như vậy Liêu Hoá có thể làm tiên phong giai đoạn Tưởng Uyển và Phí Vĩ làm Đại tướng quân kiêm Thừa tướng. Khi đó Hoá khoảng U60-U70, như ngày nay chúng ta nói là hết tuổi quy hoạch. Điều kiện sinh hoạt y tế thời đó người tuổi đó càng lụ khụ. Tất nhiên Liêu Hoá cũng như Liêm Pha, Hoàng Trung vẫn có thể ra trận nhưng giá có được tướng trẻ vẫn hơn. Vì vậy, câu nói trên không hàm ý chê Liêu Hoá kém tài mà ý nói Hoá đã già mà nhân tài trẻ chưa mọc. Đó cũng là tội của Gia Cát Lượng, Tưởng Uyển, Phí Vĩ không biết bồi dưỡng nhân tài. Trong bài Xuất sư biểu Gia Cát Lượng có than phiền nhân tài theo Lưu Bị từ Trung Nguyên ngày một thưa thớt, nên không nhanh chóng thu phục Trung Nguyên, Thục sẽ mỗi ngày một yếu, hết hi vọng phục hồi Hán thất.
Thực ra, khi Lưu Bị thu phục Ích Châu, nhân tài trong Thục còn đông như kiến. Văn có Trương Tùng, Pháp Chính, Bành Dạng, Hứa Tĩnh, ... võ có Hoắc Tuấn, Trương Nhiệm, Nghiêm Nhan,... Kiêm tài văn võ có Lý Nghiêm, Mạnh Đạt, Hoàng Quyền, Mã Trung,... Bị lấy được Hán Trung là do dùng được nhân tài Ích Châu và các tướng cũ một cách hài hoà. Lượng, Uyển, Vĩ có vẻ như không những không dùng được nhân tài cũ của Ích Châu mà còn không tài bồi được người trẻ, nên Thục sụp đổ là đáng lắm.
Nhiều người tiếc là giá Quan Trương Hoàng Mã còn sống thì nhà Thục Hán sẽ mạnh. Thể chế phụ thuộc vào vài ba người cũng như đội bóng phụ thuộc vào 1-2 siêu cầu thủ là thế chế, đội bóng sớm muộn cũng thất bại. Thời Khương Duy, Chung Hội, Đặng Ngải hình thức tác chiến đã khác. Lớp trẻ đều đã xuất sắc hơn, đồng đều hơn, chiến đấu có binh pháp, mưu mẹo nên không có siêu thủ kiểu chém tướng trước trận, hay phục binh chẹn đường hẻm đổ máu dê máu chó. Xem như Văn Ương dũng mãnh có kém gì Triệu Vân, Mã Siêu, nhưng đến thời đó cũng chỉ múa may như một tên vũ phu trước mưu mẹo của Tư Mã Sư, Tư Mã Chiêu. Vũ hay Phi còn sống cũng lạc hậu mà thôi. Vì thế đào tạo lớp trẻ là quan trọng và không thể ăn này dĩ vãng lấy thước đo của thế hệ cũ làm tiêu chuẩn đào tạo.

Nguyễn Ái Việt (DEBRECEN.vidi72)