QUÂN TỬ NGÀY NAY

Xem phim Bao Công, tôi thích nhân vật Triển Chiêu, người được gọi là Triển đại hiệp hay Nam hiệp Triển Chiêu. Hình tượng Triển Chiêu qua tiểu thuyết và phim ảnh khác với con người thật của ông ngoài đời thế nào khó mà biết được (Nhiều người tiếng tăm lẫy lừng 5 châu 4 biển, sống cùng thời với ta mà nay còn bị ném đá, dìm hàng… do không ai chứng tỏ được người ấy chính là một huyền thoại hay chỉ là kẻ ngụy tạo, huyễn hoặc, gian xảo chẳng đáng gì…).

Những người như Triển hộ vệ đã thuộc về quá khứ. Bây giờ, khi gươm giáo chẳng làm ai sợ hãi, ngày càng nhiều người vứt bỏ những thứ mà đối với họ là ko phù hợp để chọn những tiêu chuẩn/hình mẫu đảm bảo cho họ có được những giá trị gắn với thời đại mới.

Hình mẫu con người lý tưởng hiện nay là gì? Và nền tảng hình thành của họ từ đâu?
Với một xã hội đang biến đổi một cách mau chóng trong vài chục năm đã cho thấy: cái nền tảng giáo dục của VN hiện nay đang tan rã như thế nào. Thật đáng sợ khi người ta từ bỏ giá trị “quân tử” từ thời phong kiến để thành những kẻ sáo rỗng, sống một cách cơ hội và thực dụng.
Hình mẫu xứng đáng hiện nay của một người là thế nào? Có nên bỏ những giá trị được người xưa xem trọng: hành động ngay thẳng, công khai theo lẽ phải và không khuất tất vụ lợi cá nhân. Có phải là cổ hủ khi cho rằng: người ta phải có đầy đủ các đức tính trong ngũ thường: Nhân, Lễ, Nghĩa, Trí, Tín, trong đó Nhân là quan trọng nhất, là người nắm được mệnh trời và sống theo mệnh trời.
Có lẽ, gọi là gì thì bây giờ, người quân tử chắc ko sống nổi, đã tuyệt chủng để một bọn khác lên ngôi trong cái xh mới này.

Cho dù họ ko còn, nhưng tôi muốn cái cốt cách và tinh thần của họ ko mất. Con người hiện nay thường coi nhẹ đạo đức, nhìn nhận đạo đức một cách nông cạn. Hơn nữa còn cho rằng hai chữ “đạo đức” chỉ là một loại thuyết giáo, vốn không có nội hàm chân thật, chỉ nói ngoài cửa miệng mà thôi. Từ đó mà không thể thật lòng thành tín, không biết hàm nghĩa thâm sâu của đạo đức cũng như năng lượng vật chất và tinh thần to lớn của nó. Vậy nên con người hôm nay ngày càng rời xa đạo, thiếu hụt đức, phúc phận mỏng manh, gặp nhiều chuyện không được như ý.

Văn hóa, mà cốt lõi của nó là GIÁO DỤC, như người xưa cho rằng nằm ở chữ “đức”? Chính là không kể có người đang dõi nhìn bạn hay không, có pháp luật truy cứu bạn hay không, hành vi của bạn nếu phù hợp với đạo trời, thì mới là “đức” thật sự.
Người xưa cũng trọng những người khoan dung đại lượng nhưng cũng nghiêm túc cung kính, tính tình ôn hòa nhưng lại có chủ kiến, cẩn thận tỉ mỉ nhưng cũng trang trọng nghiêm túc, có tài trị quốc nhưng cũng thận trọng, giỏi lắng nghe ý kiến của người khác nhưng cũng cương nghị quyết đoán, hành vi chính trực nhưng thái độ ôn hòa, khoáng đạt giản dị nhưng cũng chú trọng cả những việc nhỏ, cương trực nhưng cũng vẹn toàn, kiên cường dũng cảm nhưng cũng phù hợp đạo nghĩa.

Về hành xử: Trong quyển “Thượng Thư – Hồng Phạm”, nói đến ba phẩm đức khác: “Nhất viết chính trực, nhị viết cương khắc, tam viết nhu khắc”. (Tạm dịch: một là cương trực thẳng thắn, hai là lấy cứng rắn giành thắng lợi, ba là lấy mềm dẻo giành thắng lợi).
Trong quyển “Chu Lễ – Địa Quan”, lại có giảng đến 6 phẩm đức: “Tri, nhân, thánh, nghĩa, trung, hòa” ;(tri: tri thức, hiểu biết; nhân: nhân nghĩa; thánh: sáng suốt: nghĩa: chính nghĩa; trung: chính trực; hòa: khiêm hòa). Khổng Tử trong “Luận Ngữ” giảng “nhân, lễ, nghĩa, trí, tín”. Người xưa vô cùng tôn kính trời đất thần linh, có thể tuân giữ đạo đức, vậy nên có phẩm đức tốt, phúc phận lớn.

Suy cho cùng, để trở thành một người chân chính, một bậc chính nhân-quân tử (cả xưa và nay), đó là sống trọn đời vì Đạo làm người. Ko dễ gì phế bỏ những giá trị cũ để làm cm đưa lên những cái mới để thay thế.