Về 2 quê hương (3)

Tác giả của Xứ Đông Dương: Người Pháp ko như người Anh, họ ko thích đi khai hóa ở các thuộc địa. Và Paul Doumer (PD) cũng phải lưỡng lự trước khi nhận chức Toàn quyền ĐD. Ko chỉ vì những cái chết của các vị tiền nhiệm và xứ sở mà cả khí hậu và tình hình đều có tiếng là nguy hiểm, mà còn những vấn đề chính trị của nước Pháp và dư luận lúc đó liên quan đến cá nhân ông.

Phải xa con cái là nỗi đau lòng của cha mẹ. Phải chia ly khi chúng chưa trưởng thành là ko hợp lẽ tự nhiên. Ông bà cảm thấy hết sức khó khăn khi sống thiếu chúng. Vì thế, đây là cơn biến động đau đớn đầu tiên trong 18 năm 2 vợ chồng chung sống trong 1 gia đình giản dị và gắn bó với nhau.

Nhưng ông đã ko thể thoái thác sứ mệnh của mình. "Dù số phận ko ban cho tất thảy chúng ta những cái chết yên lành, mỗi người vẫn có thể thực hiện nghĩa vụ của mình với ít nhiều hạnh phúc. Từ lúc này, nghĩa vụ của tôi là cống hiến trọn vẹn thể xác và tâm hồn cho ĐD - cái sứ mệnh nặng nề, khó khăn nhưng rất mực thú vị và hấp dẫn mà tôi được giao phó."

Về việc thực hiện chính sách của Pháp trên cương vị là người đứng đầu xứ ĐD, PD đã thuật lại bằng ký ức của mình "ko màu mè, ko khoa trương" với "một góc nhìn đủ chính xác về xứ ĐD tươi đẹp, một ý tưởng đủ đúng đắn về bản chất công cuộc thuộc địa hóa trong nền cai trị của 1 đế quốc rộng lớn."

Trọng trách mà PD đảm nhận sau khi đã sắp xếp mọi việc thật rành mạch, với tâm trí hoàn toàn yên ổn, ông đã đặt trên mọi lợi ích đảng phái bổn phận ái quốc của mình để có được niềm tin và xác định đó là 1 lựa chọn đúng đắn.

Trong cuốn Souvenirs d'un vieux Journalistre Indochinois, Henri Lamagat đã viết: Paul Doumer là "một nhân vật vĩ đại của nước Pháp và của thuộc địa Pháp".

Qua những trang sách của ông, người đọc thấy tác giả là người quan sát rất tinh tế, diễn tả rất cuốn hút, đặc tả với những bản sắc riêng vô cùng sinh động khi ông tiếp xúc với những vùng đất mới.

(còn nữa)

viết theo cuốn sách L'Indochine française của Paul Doumer (Xứ Đông Dương)