Sáp nhập Tỉnh

Kế mọn "liên hoàn" cũng đủ thiêu trăm vạn quân Tào huống hồ "sáp nhập" là kế lớn.
1. Quốc hội đang bàn về sáp nhập Sở, là một việc có ích, trước sau cũng phải làm, nên được hoan nghênh. Bộ máy của chúng ta quá cồng kềnh. Ăn hại thôi thì cũng được và đành chịu, nhưng còn phá hại nữa mới là điều đáng nói, và năng lực phá hại trung bình trên đầu công chức cũng tăng theo số lượng công chức. Vì vậy việc giảm thiểu bộ máy là cấp thiết.
Ở đây cũng xin nói thêm, trong các cơ quan nhà nước, khi giảm biên chế, thay vì nhắm vào cơ quan hành chính, người ta lại nhắm vào cơ quan sự nghiệp, thành thử việc chuyên môn không có người làm, lại tiếp tục tăng bộ máy hành chính, chất lượng việc liên quan chuyên môn càng suy giảm và năng lực phá hại lớn hơn. Mỗi khi có scandal xảy ra, công luận xã hội ầm ĩ, các sếp lên media chỉ đạo "siết chặt quản lý, rà soát, kiểm tra, kiên quyết...", tức là các chuyên viên cấp phòng, cấp Sở mừng rỡ, vì chuẩn bị có nhiều đợt kiểm tra và thu phong bì chết thôi.
2. Sáp nhập Sở là một việc làm trên ngọn, nếu chưa làm tới sáp nhập Bộ. Không lẽ Sở chịu chỉ đạo về chuyên môn của nhiều Bộ. Nó sẽ cũng giống các Phòng của ta, không có người làm việc, 1 trưởng Phòng, 3 Phó phòng, 1 chuyên viên. Các cấp khác đại loại cũng vậy. Sáp nhập Bộ dù rất cần, nhưng đứng về hiệu quả không bằng sáp nhập Tỉnh. Việc quan trọng đã làm rồi đó là việc sáp nhập Tổng Bí thư với Chủ Tịch, rất hay và sáng suốt. Sẽ hay và sáng suốt hơn, nếu sáp nhập này được thể chế hóa, nhập luôn cả Văn phòng TBT với VP CTN.
3. Ý tưởng sáp nhập Tỉnh có từ thời TBT Lê Duẩn, có động lực là phát triển kinh tế, nhưng về lý luận hơi viển vông dựa trên lý luận về "chủ nghĩa làm chủ tập thể". Tôi nghĩ là một ý hay nếu thay thể được ý thức hệ lạc hậu, chỉ tiếc anh Ba lúc đó không còn sung sức nên không cụ thể hóa được để dẫn tới hành động. Quan niệm không hành động sẽ bị cấp dưới xuyên tạc làm láo, đối thủ dè bỉu chống đối. Do đó việc sáp nhập Tỉnh dẫn tới việc đấu đá ngày càng tăng mà không có thành tựu tính ra thóc gạo tiền bạc để ngăn lại và thất bại. Tuy vậy trước sau gì cũng sẽ phải quay lại ý tưởng này, có thể dưới hình thức khác như Liên Khu, hoặc Vùng kinh tế trọng điểm, đã từng có. Tuy nhiên điểm khác biệt sẽ là các đơn vị mới sẽ có chức năng hành chính, đơn vị Tỉnh cũ sẽ chỉ có trên danh nghĩa, thỉnh thoảng họp giao ban cho vui, đợi các lãnh đạo về hưu thì giải tán.
4. Xét Trung Quốc có 22 đơn vị cấp Tỉnh, Việt Nam có 64 đơn vị cấp Tỉnh, gần gấp 3 lần. Các Tỉnh của ta đều bé tí, không đủ lực để phát triển toàn diện, vừa lãng phí nhân sự, nhiều đơn vị cấp Tỉnh không có việc để làm. Một số đơn vị bận rộn lại không đủ chỉ tiêu nhân sự. Rất nhiều hoạt động của Tỉnh là vô bổ, bàn rồi để đấy, đợi Trung ương rót tiền, hoặc không có người triển khai. Cán bộ thì việc gì cũng thò mũi vào, nhưng rốt cuộc không làm gì, khi nào cũng bận họp mà không có chiến tích. Đứng về khoa học quản lý mà nói, một người chỉ nên quản lý 6-7 người mới có hiệu quả. Phân cấp cũng theo nguyên tắc ít đầu mối. Bộ máy ở TW phải quản 64 đầu mối, chắc chắn không hiệu quả. Chuyện chỉ đạo, chống tham nhũng, xây dựng thể chế đều phải chi tiết và cụ thể sát thực tế. Do không thực tế, nên Chính phủ thích nói chung chung, trừu tượng, vu khoát, lâu dần thành thói quen. Các Tỉnh thì hình thành các ốc đảo có xu hướng muốn cát cứ, làm chỉ đạo chung của TW ngày càng kém hiệu lực, giống thời đế quốc La Mã đạt cực đại về lãnh thổ, hay thời Sứ quân ở ta.
5 Theo tôi giải pháp sáp nhập để tinh giản bộ máy cần bắt đầu bằng sáp nhập Tỉnh, sau một chút là Bộ, cấp Sở nên sau cùng và có lẽ nên xem xét các yếu tố sau:
a. Chúng ta nên rút số đơn vị cấp Tỉnh còn cỡ 20 (theo quan điểm thực tế), nếu quyết liệt và có quyết tâm chính trị cao hơn, thực tâm hơn thì nên cỡ 14. Như vậy mỗi quân khu ứng với từ 2-3 đơn vị cấp Tỉnh. Thậm chí mỗi quân khu ngang một Tỉnh cũng không sao. Tuy vậy, phương án này chắc không thực tế và người có quyền lực cao nhất để đẩy sẽ không đủ thời gian để theo đến cùng và không đủ sức khỏe để chịu áp lực ngược .
b. Như vậy chúng ta sẽ giảm 2/3 số Tỉnh. Chúng ta sẽ tăng nhân sự cho các Sở Ngành của đơn vị mới lên 1.5 lần, để làm việc của 3 Tỉnh. Như vậy nhân sự thực tế làm việc cấp Tỉnh sẽ giảm 50%. Nhân sự không làm việc (Bí thư, Chủ tịch và các cấp Phó, GĐ và các cấp Phó) tất nhiên sẽ giảm tới 2/3.
c. Do Tỉnh lớn hơn, nên năng lực sẽ tăng, nguồn lực cũng sẽ tăng và cũng nên tăng quyền lực. Một số vấn đề hợp tác các Tỉnh sẽ không cần họp và xin ý kiến chỉ đạo của TW. Do đó lượng cán bộ ở TW quản lý các Tỉnh cũng giảm. Nhiều việc thuộc quyền của TW sẽ được delegate xuống cấp Tỉnh, với thể chế mới. Do đó số lượng chuyên viên ở TW cũng có thể giảm.
d. Do việc sáp nhập các Sở ở bước tiếp theo cũng sẽ tiết kiệm được nhân sự, thực tế nhân sự cấp Tỉnh cũng sẽ tiết kiệm tới 2/3. Bên cạnh lương, các công chức sẽ hưởng phụ cấp "dưỡng liêm" bằng 2 lần lương hiện tại mà ngân sách không phải bù.
e. Lượng nhân sự dư thừa sẽ cần đào tạo lại chuyển sang các ngành đang cần cho CMCN4.0. Vị nào không đào tạo lại được sẽ cho hưởng hưu non hoặc về làm Nông nghiệp thông minh. Như vậy GDP cũng tăng.
f. Các Hội đồng nhân dân các cấp sẽ được tiết kiệm triệt để nhất. Các đoàn đại biểu Quốc hội cũng vậy. Như vậy, Quốc hội cũng giảm, hoặc tăng số đại biểu chuyên trách sẽ gần dân và chuyên cần hơn. Tương tự là Bộ máy Tỉnh ủy sẽ giảm dẫn tới lượng Trung Ủy viên cũng sẽ giảm. Cần nhớ rằng mỗi ông Trung Ủy viên tối thiểu ngang 1 ông Bộ trưởng, như vậy ta có tối thiểu 177 Bộ trưởng, mỗi ông Trung Ủy dự khuyết phải ngang một Quốc Vụ Khanh, tức là thêm 20 ông Quốc Vụ Khanh. Vẫn là tình trạng thiếu người làm việc, thừa lãnh đạo thành quy luật.
g. Với ít đầu mối, có thể mạnh dạn giao quyền tự quyết cho cấp Tỉnh mới, mà không sợ nạn sứ quân, vì hoàn toàn có thể kiểm soát được về phương hướng chung. Huy động nguồn lực sẽ dễ dàng hơn.

Nguyễn Ái Việt (Debrecen.VIDI72)