Từ khoảng năm 200 TCN, hầu hết loài người đã sống trong những đế quốc và triển vọng trong tương lai có vẻ cũng như vậy. Viễn cảnh về sự thống trị của Đế chế Toàn cầu có thể sắp xảy ra.
Thế kỷ 21 mở ra kỷ nguyên của các vấn đề mang tính toàn cầu làm chủ nghĩa dân tộc nhanh chóng bị mất chỗ đứng với những quốc gia đang ngày càng mở cửa cho các guồng máy của thị trường toàn cầu với sự can thiệp của các công ty toàn cầu và các tổ chức phi chính phủ*, cho sự giám sát của dư luận toàn cầu và hệ thống tư pháp quốc tế.
Các dòng thác vô cùng mạnh mẽ của vốn TB, nguồn lực lao động và thông tin đã xoay chuyển và định hình thế giới, với sự xoá bỏ ngày càng nhiều những biên giới và quan điểm quốc gia.
Vấn đề của CNTB nằm ở giá trị thặng dư. Điều này là động lực của thị trường tự do, đồng thời sự thèm khát gia tăng lợi nhuận và gia tăng sx đã làm mờ mắt người ta trước bất cứ thứ gì cản trở/ngán đường. Điều này khi ko bị giới hạn bởi bất cứ sự cân nhắc đạo đức nào khác, nó có thể dễ dàng dẫn đến thảm họa.
Sức mạnh của CNTB thông qua Cách mạng Công nghiệp đã mở ra những phương thức mới để chuyển đổi năng lượng và sx hàng hóa, giải phóng phần lớn nhân loại khỏi sự phụ thuộc vào hệ sinh thái xung quanh.
Con người đốn rừng, khai thông các vùng đầm lầy, đắp đập ngăn sông, tưới nước cho các vùng đất rộng lớn, lắp đặt hàng chục ngàn cây số đường xe lửa và xây dựng các đô thị lớn với những tòa nhà chọc trời. Khi thế giới được tạo nên để phù hợp với nhu cầu của Homo sapiens, môi trường sống đã bị phá hủy. Nhiều loài bị tuyệt chủng, hành tinh từng tràn đầy hoa lá xanh tươi trở thành 1 trung tâm mua sắm bằng bê tông, kính và nhựa tổng hợp.
Đạo đức tư bản và chủ nghĩa tiêu dùng là 2 mặt của đồng tiền. Đạo đức tư bản - tiêu dùng có tính cm theo 1 nghĩa thực tế vì hứa hẹn về chốn thiên đường có thể trở thành hiện thực (với điều kiện là người giàu vẫn tham lam và làm ra nhiều tiền, số đông còn lại vẫn hoàn toàn tự do với những khao khát và đam mê của họ - mua nhiều và ngày càng nhiều hơn nữa). Đây là tôn giáo đầu tiên trong lịch sử, khác với những tôn giáo trước nó, vì các tín đồ của nó thực sự làm được những gì họ được yêu cầu làm.
CNTB đã tạo ra 1 thế giới trong đó chỉ có nhà tư bản mới đủ khả năng điều hành nó (từng có 1 nỗ lực nhằm quản lý thế giới theo cách khác, nhưng kết cục lại tệ hơn RẤT NHIỀU xét trên mọi phương diện). Theo quan điểm này, chính sách kinh tế khôn ngoan nhất là giữ cho chính trị đứng ngoài kinh tế, giảm thuế và các quy định của chính phủ xuống mức tối thiểu, và cho phép sức mạnh thị trường hoàn toàn tự do đi theo con đường phát triển tự nhiên của nó (nhiều nhà tư bản hăng hái có xu hướng cho rằng: tư bản nên được tự do gây tác động lên chính trị, nhưng chính trị ko được phép ảnh hưởng đến tư bản**).
(*): Về điều này, Marx và các nhà phê bình xh đã châm biếm những chính phủ phương Tây đang trở thành các công đoàn của CNTB.
(**): Marx gọi đây là giai đoạn "tư bản lũng đoạn".
(Ghi lại từ Sapiens - Lược sử loài người của Yuval Noah Harari)
Trong cuốn sách của mình, Harari coi CNTB như 1 tín ngưỡng thành công nhất trong các tôn giáo của lịch sử hiện đại với những niềm tin và nghi thức chính của nó. Các học giả tôn giáo đặt tên cho sự kết hợp đồng thời này của các ý tưởng từ nhiều thuyết khác nhau, thậm chí đối nghịch nhau, và sự kết hợp của các nghi lễ và thực hành có nguồn gốc khác nhau và nó được gọi là chủ nghĩa hỗn tạp. Harari nhận định: đây có lẽ là thứ tôn giáo vĩ đại duy nhất trên thế giới.
ReplyDeleteKo phải ngẫu nhiên mà 1 người Mỹ điển hình ngày nay là người vừa theo chủ nghĩa dân tộc, khi tin vào sự tồn tại của Mỹ với vai trò đặc biệt của lịch sử, vừa là người theo CNTB thị trường tự do (tin rằng: sự cạnh tranh mở và việc theo đuổi lợi ích cá nhân là những cách tốt nhất để tạo ra 1 xh thịnh vượng), vừa là 1 nhà nhân văn tự do (tin rằng: con người đã được Tạo Hóa ban cho họ 1 số quyền bất khả xâm phạm nhất định).
Tiền bạc là yêu cầu thiết yếu cho công cuộc xây dựng đế quốc lẫn thúc đẩy khoa học. Nó mang 2 mặt của đồng tiền vì đã xây dựng và hủy hoại những quốc gia, đã mở ra những chân trời mới và biến hàng triệu người thành nô lệ, đã di chuyển những bánh xe kỹ nghệ, và đã đẩy hàng trăm loài đến tình trạng tuyệt chủng ntn.
ReplyDeleteTuy nhiên, dù ko dễ để nắm bắt được vai trò thực sự của kinh tế trong lịch sử hiện đại, nhưng để hiểu lịch sử kinh tế hiện đại, chỉ cần hiểu 1 khái niệm duy nhất, đó chính là sự tăng trưởng. Dù tốt hơn hay tệ hơn, xét theo khía cạnh nào, thì nó vẫn hấp thụ mọi thứ có thể tìm thấy, cả lúc ốm đau lẫn khi khỏe mạnh và tăng trưởng nhanh hơn ta có thể ước tính.
Khi Cách mạng Khoa học và ý tưởng về sự tiến bộ xuất hiện, ý tưởng này đã được chuyển thành những thuật ngữ kinh tế. Bất cứ ai tin vào sự tiến bộ đều muốn những phát kiến địa lý, phát minh khoa học & kỹ thuật và phát triển về mặt tổ chức có thể thúc đẩy sự tăng trưởng (gồm tổng sản lượng hàng hóa, hoạt động thương mại và sự giàu có của con người).
ReplyDeleteHơn 500 năm qua, ý tưởng về sự tiến bộ đã thuyết phục con người ngày càng tin tưởng hơn vào tương lai. Sự tin tưởng này đã tạo ra nguồn tín dụng; tín dụng đã mang lại sự tăng trưởng kinh tế thực sự; và sự tăng trưởng củng cố niềm tin vào tương lai, mở đường cho nhiều nguồn tín dụng hơn nữa.
Và niềm tin này đã dẫn đến sự thay đổi to lớn. Như Adam Smith đã viết trong cuốn Của Cải Của Các Dân tộc/The Wealth of Nations, nền kinh tế phát triển là tình huống "đôi bên cùng có lợi".
Đây là 1 ý tưởng đột phá về lợi nhuận, khác với mâu thuẫn truyền thống giữa sự giàu có và đạo đức. Những người giàu có là những người có nhiều đóng góp trong xh vì họ đã quay các bánh xe tăng trưởng phục vụ lợi ích của mọi người.
Nhiều người có quan điểm khác có thể ko đồng tình với ý tưởng đột phá này, nhưng tất cả chúng ta đều đang sống trong 1 thế giới tư bản (hoặc có xu hướng tư bản) đã tiếp nhận lập luận của Smith như 1 điều hiển nhiên.
Tuyên bố của Smith cho rằng: ham muốn vị kỷ mạnh mẽ muốn tăng lợi nhuận cá nhân là cơ sở cho sự giàu có của tập thể chính là 1 trong những ý tưởng đột phá nhất trong lịch sử loài người - đột phá ko chỉ từ viễn kiến kinh tế, mà còn cả từ viễn kiến đạo đức và chính trị.
Mối liên hệ mật thiết giữa tư bản và chính trị đã có những tác động sâu rộng lên thị trường tín dụng. Tổng lượng tín dụng của 1 nền kinh tế được xác định ko chỉ bởi những yếu tố kinh tế thuần túy, như tìm thấy 1 mỏ dầu mới hoặc phát minh ra 1 loại máy mới, mà còn bởi những biến cố chính trị như thay đổi chế độ hay những chính sách ngoại giao nhiều tham vọng hơn.
ReplyDeleteNgày nay, xếp hạng tín dụng của 1 quốc gia rất quan trọng đối với tình trạng kinh tế lành mạnh của nó, hơn rất nhiều so với nguồn tài nguyên thiên nhiên. Xếp hạng tín dụng xác định 1 quốc gia có đủ khả năng trả nợ hay ko. Bên cạnh dữ liệu kinh tế thuần túy, người ta đưa vào cả những yếu tố chính trị, xh và vh để cân nhắc. Một quốc gia nhiều tài nguyên nhưng bị 1 chính quyền độc tài khống chế và 1 bộ máy tư pháp tham nhũng thường sẽ bị xếp hạng tín dụng thấp. Kết quả là: quốc gia đó vẫn tương đối nghèo vì ko có khả năng huy động nguồn vốn cần thiết để khai thác nguồn tài nguyên của mình. Một đất nước ko có tài nguyên thiên nhiên, nhưng được hưởng hòa bình, có hệ thống tư pháp công bằng và chính phủ tự do, có thể nhận được 1 đánh giá tín dụng cao. Họ có thể huy động đủ vốn với lãi suất thấp để hỗ trợ 1 hệ thống giáo dục tốt, và thúc đẩy ngành công nghiệp công nghệ cao phát triển thịnh vượng.
Trước thế giới hiện nay, con người còn 1 lựa chọn khác, ko phải là cm XHCN, mà chỉ cần kiên nhẫn hơn với lời hứa hẹn của các nhà tư bản: ngày thế giới cận kề thiên đường đang đến gần.
ReplyDeleteNhững bài học từ sai lầm đang chỉnh sửa việc phân chia quyền lợi. Nếu thế kỷ 19 ko mang đến sự cải thiện trong vấn đề đạo đức của CNTB khi cuộc cm công nghệ đã làm giàu cho các ngân hàng và những ông chủ tư bản (và đẩy hàng triệu người lao động vào cuộc sống nghèo khổ)* thì trong tương lai, chiếc bánh sẽ lớn hơn và ngon hơn cho mọi người, việc phân chia ko bao giờ công bằng, nhưng sẽ đủ để thoả mãn nhu cầu của mỗi người, phụ nữ và trẻ em - ngay cả ở những nước châu Phi nghèo khổ nhất.
Từ lúc này đến ngày đó, thời gian có ủng hộ CNTB về chiếc bánh kinh tế có thể lớn vô hạn hay ko vì nó đòi hỏi cung ứng đủ nguyên liệu và năng lượng. Điều gì xảy ra nếu Homo sapiens làm cạn kiệt tài nguyên của Trái Đất trước khi đến được thiên đường?
(*): Ở các thuộc địa của châu Âu tình trạng này vô cùng tồi tệ.
Congo là 1 ví dụ của châu Phi với những mỏ khai thác và đồn điền, chủ yếu do người Bỉ cai quản. Các ông chủ ra sức bóc lột tàn nhẫn người bản xứ. Đặc biệt khét tiếng là ngành công nghiệp cao su. Xuất khẩu cao su là nguồn thu quan trọng nhất của Congo. Dân làng người Phi bị yêu cầu phải thu hoạch nhiều cao su hơn nữa. Những ai ko đạt đủ chỉ tiêu đã bị trừng phạt tàn nhẫn cho sự "lười biếng" của họ. Cánh tay của họ bị chặt bỏ, và đôi khi toàn bộ dân làng bị tàn sát.