Sunday, January 26, 2025

Tây Âu & cuộc Cách mạng Khoa học (2)

 Kế thừa truyền thống khoa học cổ đại, khoa học hiện đại đã đơm hoa kết trái và được nương tựa để phát triển trong lòng các đế quốc châu Âu. Đặc tính độc đáo của nó chỉ hình thành trong thời kỳ cận đại, liên quan chặt chẽ đến sự bành trướng đế quốc của Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Anh, Pháp, Hà Lan và Nga.

Thế giới Viễn Đông và Hồi giáo cũng sinh ra những trí tuệ thông minh xuất chúng ko kém người châu Âu, tuy nhiên, trong khoảng những năm 1500 và 1950, họ đã ko đưa ra bất cứ thứ gì có thể sánh với vật lý học của Newton hay sinh vật học của Darwin.

Việc tìm ra châu Mỹ là nền tảng của Cách mạng Khoa học. Nó ko chỉ dạy người châu Âu ủng hộ những quan sát hiện tại thay cho những truyền thống trong quá khứ. Việc chinh phục châu Mỹ buộc họ phải tìm kiếm kiến thức mới với tốc độ chóng mặt.

Người châu Âu bị các khoảng trống trên bản đồ thu hút bởi họ muốn biết thêm nhiều thông tin về địa lý, khí hậu, động thực vật, ngôn ngữ, các nền vh và lịch sử của những vùng đất mới mà họ thừa nhận rằng lý thuyết của họ ko phải hoàn hảo, còn có nhiều điều quan trọng mà họ ko biết.

Thương mại, các đế quốc và các tôn giáo phổ quát cuối cùng đã đưa nhân loại (gần như toàn bộ sapiens trên mọi lục địa) đến với thế giới toàn cầu ngày nay.

Từ quá khứ đến hiện tại chỉ có 1 con đường duy nhất (mỗi giai đoạn lịch sử như 1 giao lộ). Và từ đây đến tương lai thì có vô số những ngả rẽ. Một số con đường rộng hơn, bằng phẳng hơn, được chỉ dẫn tốt hơn (và được nhiều người chọn hơn), nhưng đôi khi lịch sử - hoặc những người làm nên lịch sử - lại đi theo những ngả rẽ bất ngờ.

Bức tranh toàn cảnh cho thấy quá trình chuyển đổi từ nhiều nền vh nhỏ thành vài nền vh lớn đang tiếp tục diễn ra. Thế giới đang tiến đến 1 xh toàn cầu duy nhất (có lẽ là kết quả tất yếu của những động lực đã tạo nên lịch sử loài người).

(Ghi lại từ Sapiens - Lược sử loài người của Yuval Noah Harari)

3 comments:

  1. Cách mạng Khoa học ko phải là 1 cuộc cm về tri thức. Trên hết, nó là cuộc cm về sự ngu dốt. Khám phá lớn lao đặt nền móng cho Cách mạng Khoa học chính là việc loài người chưa có câu trả lời cho những câu hỏi quan trọng nhất của họ!

    ReplyDelete
  2. Nhưng khoa học ko phải là dự án diễn ra ở 1 bình diện tinh thần hay đạo đức siêu phàm hơn các phần còn lại trong hoạt động của con người. Giống như các bộ phận khác của vh chúng ta, khoa học được đẽo gọt nên từ những lợi ích về kinh tế, chính trị và tôn giáo.

    ReplyDelete
  3. Khoa học ko thể thiết lập những ưu tiên riêng của nó. Nó cũng ko đủ khả năng xác định phải làm gì với những khám phá của mình. Các thể chế chính trị và những tập đoàn TB lớn sẽ sử dụng khoa học cho nhiều mục đích khác nhau. Và như thế, nghiên cứu khoa học chỉ có thể phát triển mạnh mẽ khi kết hợp với 1 tôn giáo hay 1 ý thức hệ nào đó. Ý thức hệ sẽ biện hộ cho các chi phí, đổi lại, ý thức hệ chi phối chương trình khoa học và quyết định làm gì với những phát kiến khoa học.

    ReplyDelete