Chuyển trọng tâm để dịch chuyển vào trung tâm

Trong cờ vua, việc chiếm trung tâm là mục tiêu của khai cuộc và trung cuộc. Mặc dù không thể giải thích tường minh, nhưng đa số kết quả cho thấy rằng bên khống chế được trung tâm thường giành được ưu thế trong tàn cuộc. Có thể giải thích bằng suy luận có lý, trung tâm là nơi người ta có thể khống chế được địa bàn rộng lớn nhất và có thể lật cánh, thay đổi lộ trình hoạt động một cách linh hoạt với tối thiểu nỗ lực.
Trong bóng đá cũng có chiến thuật cố gắng kiểm soát trung lộ với quan điểm tương tự, tuy cũng có ngoại lệ, đòi hỏi phòng thủ dày đặc, tiền đạo cắm có khả năng dứt điểm độc lập và những đường chuyền vượt tuyến chính xác.
Tuy nhiên, các ví dụ trên đều là ví dụ đơn giản, khi trung tâm là cố định và cụ thể.
Trong tranh giành quyền lực hoặc chiến tranh, khái niệm trung tâm có thể vận động khách quan hoặc bị thay đổi do sức ép tâm lý. Vì vậy việc dịch chuyển vào trung tâm là những đòn cân não nghệ thuật và ngoạn mục.
Chẳng hạn trong tình huống bên X và bên Y tạo thành hai phía đối lập với trọng số gần tương đương, tạo thế giằng co. Hầu như luôn luôn sẽ có bên Z, muốn kiếm chác cơ hội bằng cách đưa ra quan điểm ở giữa. Trong trường hợp X và Y không phân thắng bại, bao giờ cũng đi đến sự thắng lợi của phương án yếu là thỏa hiệp. Lý do đơn giản, X và Y bao giờ cũng chấp nhận Z như là một giải pháp an toàn nhằm hạn chế đối phương thắng thế.
Tuy nhiên, bên Y có thể tiến hành chiến lược sau đây: Thay vì tập trung vào hệ thống quan điểm V(Y) đối lập hoàn toàn với V(X) và khiến cho V(Z) nằm ở trung tâm. Hãy chuyển trọng tâm thể hiện khẩu hiệu giành quyền lực sử dụng hệ thống quan điểm V sang một hàm mục tiêu khác W sao cho W(X) và W(Z) đối lập và W(Y) nằm ở trung tâm. Chẳng hạn có thể nhử mồi để bên Z nghĩ rằng mình có ưu thế, và sẽ có cơ hội thay thế Y. Nói một cách khác Z tình nguyện trở thành tiên phong, xung kích đánh đổ X. Vì vậy sẽ hình thành, một hàm mục tiêu W có hai giá trị biên W(X) và W(Z), bên Y có thể tạo ra một giá trị W(Y) ấm ớ nằm ở trung tâm. Với sự hình thành W, khả năng xảy ra như sau: Nếu X giữ nguyên quan điểm, Z sẽ kết hợp với Y tạo ra ưu thế đẻ loại X, với một ảo giác là Z sẽ có khả năng thắng thế với khả năng cao. Nghệ thuật của Y là tạo được ảo giác sẵn sàng buông thế cờ cho Z trong tâm lý của cả Z và X và W trở thành nguy cơ hiển hiện đối với X.
Trong tàn cục, Y sẽ dịch vào chiếm trung tâm, thu được thắng lợi sờ mó được. X cũng còn được các giá trị lợi ích thỏa hiệp nào đó. Z xem như bị xóa sổ và không được bất cứ lợi ích nào. Nói một cách khác, bên yếu chơi trò đi dây giữa hai thế lực, có khả năng sạch túi, khi hai thế lực cạnh tranh thỏa hiệp được với nhau. Điều quan trọng nhất là bên yếu Z đừng chạy theo hàm mục tiêu mới do bên Y đề ra.

Nguyễn Ái Việt (Debrecen,VIDI72)