Khoảng năm 1500, lịch sử đã có sự lựa chọn quan trọng nhất mang tên Cách mạng Khoa học. Đây là cuộc cm mang lại sức mạnh chưa từng có cho nhân loại sau Cách mạng Nhận thức (đã khởi động lịch sử) và Cách mạng Nông nghiệp (đã tăng tốc lịch sử). Ba cuộc cm này đã thay đổi thế giới, đưa lịch sử đi từ giao lộ này đến giao lộ kế tiếp với những lựa chọn làm thay đổi, ko chỉ số phận của loài người, mà cả số phận của muôn loài trên Trái Đất.
Trong cuộc cm này, con người đã có được vô số quyền năng mới thông qua việc tập trung đầu tư nguồn lực vào nghiên cứu khoa học.
Mô hình lý tưởng của sự tiến bộ ko phải là 1 trật tự trông chờ vào 1 đấng cứu thế, cũng ko phải chỉ dựa vào những công cụ mới, để vượt qua giới hạn của con người.
Nghèo nàn, bệnh tật, chiến tranh, đói khát, già nua và cái chết đều ko phải là định mệnh ko thể tránh khỏi mà đơn giản chỉ là kết quả do "nghèo tri thức" mà thôi.
Từng vấn đề trong quá khứ, dù là vấn đề kỹ thuật xử lý sét bằng cột thu lôi hay thiếu lương thực và những vấn đề xh đều có thể giải quyết được bằng những tìm tòi mới nhất trong vật lý học, nông học, kinh tế học, y học và xh học. Các khám phá khoa học có thể giúp con người có những sức mạnh mới bằng cách tiếp thu và áp dụng kiến thức mới để giải quyết những vấn đề của mình.
Lịch sử đã có nhiều xh điêu đứng vì đói nghèo, trong đó "nghèo xh" tước đi của nhiều người cơ hội mà những người khác vẫn được hưởng chúng, còn "nghèo sinh học" làm nhiều người khốn khổ vì nguy cơ thiếu ăn và phải sống trong điều kiện dưới mức trung bình.
"Nghèo xh" là vấn đề có vẻ như khó loại trừ được, trong khi thực tế ở nhiều nước cho thấy: "nghèo sinh học" chỉ còn là chuyện quá khứ. Con đường của những quốc gia này đã mở ra hướng đi cho thế giới và đây là điều có thể đưa nhân loại đến 1 mô hình xh hoàn hảo hơn.
Khoa học là 1 sự nghiệp rất tốn kém. Trong 500 năm, khoa học đã đạt được những kỳ tích, phần lớn nhờ các chính phủ, doan nghiệp, tổ chức và các nhà tài trợ tư nhân, sẵn sàng đổ ra hàng tỉ đô la cho việc nghiên cứu khoa học.
Bản thân các nhà khoa học ko phải lúc nào cũng nhận ra được lợi ích chính trị, kinh tế và tôn giáo vốn kiểm soát dòng chảy của đồng tiền (và thực tế là: nếu ko có nguồn tài chính thỏa đáng, thì ko trí tuệ xuất chúng nào có thể bù đắp cho điều này).
Nhưng nguồn lực nào cũng có giới hạn. Để điều hướng những nguồn lực giới hạn này, buộc các nhà đầu tư phải trả lời các câu hỏi "Điều gì quan trọng hơn?" hay "Điều gì là tốt?". Các câu hỏi này ko mang tính khoa học và chỉ có các tôn giáo và tư tưởng mới đi tìm câu trả lời cho các câu hỏi như vậy.
Một chính quyền tự do, 1 chính quyền cs, 1 chính quyền quốc xã và 1 công ty kinh doanh TB sẽ sử dụng những khám phá khoa học giống nhau cho những mục đích khác nhau và ko có lý do khoa học nào để thiên vị cách này hơn cách khác.
Vì vậy, các sức mạnh tư tưởng, chính trị và kinh tế đã định hướng cho vật lý học, sinh học và xh học, đẩy chúng đi theo những hướng nhất định trong khi bỏ qua những hướng khác.
Hai sức mạnh đáng kể là CN đế quốc, CNTB và vòng chuyển động/hồi tiếp tạo sức mạnh giữa khoa học, đế quốc và TB vẫn được tranh cãi là động cơ chính của lịch sử trong 500 năm qua.
Cỗ máy này vận hành bởi chiếc turbine kép - khoa học và đế quốc - được gài vào nhau, cả hai đều bị trói buộc vào cái máy bơm tiền của CNTB.
(Ghi lại từ Sapiens - Lược sử loài người của Yuval Noah Harari)
Harari đã tìm thấy câu trả lời cho câu hỏi: Tại sao Tây Âu là nơi bắt đầu của Cách mạng Khoa học và cái gì đã tạo sự liên kết giữa khoa học, chính trị và kinh tế?
ReplyDeleteVà phát hiện của Harari, cũng là câu trả lời, nó nằm trong bản chất độc đáo của khoa học hiện đại và sự hình thành liên minh giữa khoa học, các đế quốc châu Âu và kinh tế học của CNTB.
Chủ nghĩa đế quốc châu Âu HOÀN TOÀN ko giống với tất cả những đế chế khác trong lịch sử: Nó mang đặc tính/tâm lý thuộc bản chất "khám phá và chinh phục". Có thể so sánh sự phát triển của bản đồ thế giới thời hiện đại với những tấm bản đồ trước đó để thấy rõ hơn quá trình này.
ReplyDeleteNhững bản đồ của hầu hết những đế chế vĩ đại xa xưa chỉ là việc ghi lại sự mở rộng vùng kiểm soát (trên những nước liền kề xung quanh). Nếu vươn đến những vùng xa xôi thì đơn giản vì nằm kề vùng đất đã xâm chiếm với mục đích bảo vệ lãnh địa của mình. Vì vậy mà người La Mã phải mất 400 năm để đi từ Rome đến London (vào năm 350 TCN, người La Mã ko hề nghĩ đến việc dùng chiến thuyền tiến thẳng đến Anh để chinh phục vùng này).
Câu chuyện từ khoảng cách giữa Mặt Trời và Trái Đất:
ReplyDeleteTrong thế kỷ 18, nhiều đoàn thám hiểm từ châu Âu đã tỏa đi khắp Trái Đất với mục đích quan sát hiện tượng cắt ngang của sao Kim qua khoảng ko giữa Mặt Trời và Trái Đất (bằng cách đồng thời quan sát quỹ đạo sao Kim từ nhiều điểm cách xa nhau và dùng lượng giác cơ bản sẽ tính được chính xác khoảng cách này).
Khi năm 1769 đến gần, cộng đồng khoa học châu Âu đã hết sức nỗ lực để đưa các nhà khoa học đến những nơi thật xa (miền Bắc Canada và California. Hội khoa học Hoàng gia London về Cải thiện Kiến thức Tự nhiên cho thế là chưa đủ. Để có được kết quả chính xác nhất, việc bắt buộc là phải gửi 1 nhà thiên văn học đến tận Tây Nam Thái Bình Dương.
Đoàn thám hiểm rời Anh năm 1768 để quan sát sao Kim từ Tahiti vào năm 1769. Sau đó thăm dò 1 số quần đảo, Australia, New Zealand và trở về Anh vào năm 1771.
Chuyến đi mang về 1 lượng rất lớn dữ liệu thiên văn, địa lý, khí tượng, thực vật, động vật và nhân chủng học.
Những khám phá mới đã đóng góp rất lớn vào kiến thức về thế giới, thổi bùng óc tưởng tượng của người châu Âu và truyền cảm hứng cho nhiều thế hệ các nhà tự nhiên học và thiên văn học sau này.
Tây Âu đã hưởng lợi từ những cuộc thám hiểm về nhiều mặt. Trong 300 năm, người châu Âu đã giữ vị trí độc bá ở châu Mỹ, châu Đại Dương và Thái Bình Dương.
Trong thời kỳ này, những cuộc chiến nổ ra thật sự chỉ là sự tranh giành giữa các cường quốc châu Âu với nhau.
Cuối cùng, sự giàu có và những tài nguyên mà Tây Âu tích lũy được đã cho họ khả năng xâm chiếm châu Á.
Tại sao tiếng Anh là ngôn ngữ phổ biến trên thế giới mà ko phải là tiếng Đan Mạch, tiếng Hà Lan, tiếng Tây Ban Nha hay tiếng Pháp?
ReplyDeleteSapiens đã chinh phục thế giới nhờ ngôn ngữ độc đáo của mình. Lịch sử đã cho thấy: Sapiens đã tiến hóa qua nhiều hình thái xh khác nhau. Chính ngôn ngữ, là yếu tố quyết định, đã giúp loài này chinh phục được tất cả những loài khác để có thể định cư nhanh chóng trong những môi trường xa lạ mang đặc điểm sinh thái khác nhau.
Ban đầu, chữ viết sinh ra để làm kẻ hầu cho ý thức của con người, nhưng dần dần nó lại đóng vai trò ông chủ.
Anh là 1 đế quốc rộng lớn, nó đã vượt qua các cường quốc châu Âu khác để chinh phục và thống trị bằng sức mạnh bao trùm khắp thế giới với 1 nền vh lớn, đại diện cho quyền lực của Tây Âu ở vai trò thống lĩnh trong quá trình hợp nhất nhiều nền vh nhỏ thành vài nền văn hóa lớn.
Năm 1687, Isaac Newton xuất bản Những Nguyên Tắc Toán Học Của Triết Học Tự Nhiên.
ReplyDeleteÔng trình bày 1 lý thuyết tổng quát về chuyển động và thay đổi. Cái vĩ đại của học thuyết Newton là khả năng giải thích và tiên đoán những chuyển động của tất cả các vật thể trong vũ trụ bằng toán học.
Có thể xem tác phẩm của ông là cuốn sách quan trọng nhất trong lịch sử hiện đại.
Sau cuốn sách của Newton, nhiều học giả đã cố gắng giản lược sinh học, kinh tế học và tâm lý học thành các phương trình Newton cô đọng nhưng họ nhận thấy sự phức tạp của những lĩnh vực này khiến cho tham vọng như vậy trở nên vô ích.
Tuy nhiên, họ đã ko từ bỏ toán học và 1 nhánh toán học mới đã hình thành: toán thống kê.
Năm 1744, Webster và Wallace quyết định lập 1 quỹ bảo hiểm và họ đã tìm ra cách tính xác suất. Các tính toán xác suất đã trở thành nền tảng, ko chỉ của ngành kế toán bảo hiểm, vốn là trọng tâm của ngành trợ cấp & bảo hiểm, mà của cả ngành khoa học về nhân khẩu học.
ReplyDeleteNhân khẩu học, đến lượt nó, là nền tảng mà dựa vào đó Charles Darwin (người suýt trở thành 1 mục sư Anh giáo) xây dựng thuyết tiến hóa của ông.
Các nhà di truyền học dùng toán xác suất để tính khả năng 1 đột biến nào đó sẽ lan rộng. Các mô hình xác suất tương tự đã trở thành trọng tâm đối với kinh tế học, xh học, tâm lý học, chính trị học, những ngành khoa học tự nhiên và xh khác.
Ngay cả vật lý học cuối cùng cũng bổ sung vào các phương trình cổ điển của Newton những đám mây xác suất của cơ học lượng tử.
Một ví dụ cho thấy vào thời cổ đại, ở La Mã hay Trung Hoa hầu như ko có tướng lĩnh và triết gia nào nghĩ rằng: họ có bổn phận phát triển những loại vũ khí mới.
ReplyDeleteThuốc súng là 1 phát minh quan trọng nhất trong lịch sử Trung Hoa. Nếu người Trung Hoa biến nó thành sức mạnh quân sự họ có thể đưa Trung Hoa lên vị thế bá chủ thế giới. Nhưng trên thực tế, người Trung Hoa chỉ sử dụng nó để làm pháo đốt.
600 năm sau, chỉ đến thế kỷ 15, đại bác mới trở thành vua chiến trường. Và từ đây, các vị vua chúa mới quan tâm đến việc tài trợ cho nghiên cứu và phát triển những loại vũ khí mới.
Khoa học, công nghệ và kỹ thuật quân sự chỉ gắn bó với nhau khi có sự ra đời của hệ thống TBCN và Cách mạng Công nghiệp. Và một khi mối quan hệ này được thiết lập, nó lập tức biến đổi toàn thế giới.
ReplyDelete