ĐỘC QUYỀN

Độc quyền hiển nhiên dễ sinh ra độc đoán, chuyên quyền và toàn trị. Chắc ít ai phản đối ý kiến này?
Các nhà dân chủ thì thường xuyên phản đối và chống lại độc quyền. Vậy nhưng đời thường thì sao?
Đầu những năm 90, khi mới bắt đầu tiếp cận với KTTT, thì ở VN doanh nghiệp nào cũng muốn có thế độc quyền ở sản phẩm dịch vụ nào đấy, nhất là các công ty về ICT với các thương hiệu nổi tiếng nước ngoài, cho dù chữ tiếng Anh mà các đối tác ngoại quốc thường dùng là Authorized - được ủy quyền - mà thôi, cho dù các hợp đồng giữa các bên cũng có nhiều điều khoản ràng buộc tính độc quyền... Thế nhưng, sau chán vạn chuyện thì các doanh nhân đều hiểu cái độc quyền nhà nước dần dà đã dịch chuyển sang độc quyền doanh nghiệp nhà nước - là thứ độc quyền lớn nhất, vượt hẳn sự độc quyền/authorized của các thương hiệu ngoại. Biến thể cuối cùng của loại độc quyền DNNN, lisences, có lẽ là các doanh nghiệp sân sau và nhóm lợi ích bấy giờ thành chuỗi hoàn chỉnh...
Chuỗi các mắt xích bắt đầu từ các mối quan hệ gia đình và xã hội. Thế là có một thứ gọi là độc quyền quan hệ ra đời. Nó được áp dụng ngay vào các bối cảnh phi kinh doanh, làm cho thế giới chúng ta trở nên kém phẳng. Có vẻ hoàn toàn mâu thuẫn với thời đại CNTT & VT, internet và cách mạng số hóa. Các doanh nghiệp ICT có lẽ là dẫn đầu trong việc phi tin và phi viễn thông nhất. Bạn biết hơn ai đó một vấn đề, một mối quan hệ - dường như bạn có ưu thế hơn thì phải. Việc độc quyền quan hệ nói riêng, độc quyền nói chung kiểu gì cũng dẫn tới một hệ thống đóng...
Chuyện gần hơn với mỗi người: không ai là không thích độc quyền, độc tôn mang tính sở hữu với người yêu (chồng/vợ/bạn tình/con cái/ruột thịt). Sự độc quyền này còn được nâng thành phạm trù chuẩn mực đạo đức của cộng đồng và tạo ra vô số các bi kịch ở một xã hội còn ở mức thấp của đời sống và văn hóa. Cứ thử hỏi các nhà dân chủ thì biết ngay: họ cũng yêu say mê thứ độc quyền này, hẳn không sót một ai...
Vậy thì độc quyền hay dân chủ đều là những thách thức của nhân loại, của mỗi cá nhân...
Dù sao thì bản chất của tự nhiên vẫn là đa nguyên.

Như Hùng/FB