Những phương pháp luyện trí nhớ

Mặt đối mặt với những người có trí nhớ hàng đầu thế giới, tôi cảm thấy mình thật nhỏ bé. Chẳng hạn như Ben Whately đã kể cho tôi nghe về câu chuyện của Matteo Ricci, một linh mục dòng Tên vào thế kỷ 16. Ông là người phương Tây đầu tiên tham dự kỳ thi triều đình cao nhất của Trung Quốc. Đó là một kỳ sát hạch hết sức gian khổ yêu cầu thí sinh thuộc lòng hàng trang sách thi phú – một công việc có thể mất cả đời. “Chỉ có 1% các thí sinh là qua được, vậy mà Ricci đã đỗ sau 10 năm mặc dù trước đó ông không biết một chữ tiếng Hán bẻ đôi.”

Liệu tâm lý học có giúp cho chúng ta có được năng lực trí nhớ siêu đẳng như thế không? Cùng với Ed Cooke, nhà cựu vô địch về trí nhớ, Whately đã phát triển một phần mềm luyện trí nhớ có tên là Memrise. Phần mềm này sử dụng nguyên tắc của những người giỏi về trí nhớ. Giờ đây, họ cùng với các nhà nghiên cứu của Đại học London (UCL) mở một cuộc thi tài về trí nhớ để tìm ra cách tốt nhất cải tiến phần mềm của họ. Các chuyên gia về trí nhớ trên toàn thế giới được yêu cầu tiến hành các thí nghiệm để tìm ra cách dễ nhất và hiệu quả nhất để ghi nhớ những thông tin mới.
Yêu cầu của cuộc thi rất đơn giản, Rosalind Potts ở UCL nói. “Chúng tôi muốn biết là nếu bạn có một giờ để học một danh sách 80 từ mới thì bạn phải làm gì để có thể nhớ những từ này một tuần sau đó.” Toàn bộ 80 từ này là ngôn ngữ Lithuania. Các chuyên gia phải kiểm chứng phương pháp của họ với một nhóm thí sinh và so sánh nhóm thí sinh này với một nhóm không có dùng phương pháp gì đặc biệt cả.
Thay vì tập trung vào một phương pháp duy nhất, các chuyên gia này phối hợp các cách làm sau đây:
Chấp nhận sự không biết: Đối với tôi, đây là điều gây ngạc nhiên nhất và có lẽ là phương pháp có ích nhất. Mặc dù không hề được học gì vì tiếng Lithuania trước đó, các thí sinh được yêu cầu đoán nghĩa của các từ vựng này. “Họ luôn đưa ra câu trả lời sai trong lần đầu tiên,” David Shanks ở UCL ở nói. Nhưng các nghiên cứu tâm lý học cho thấy những sai lầm lúc đầu sẽ khiến từ vựng đó in sâu trong đầu của họ. “Cách làm này tốt hơn so với việc bạn đã từng học qua từ vựng đó trước đây.”
Việc chấp nhận mình không biết gì dường như đã khiến não bộ chúng ta hoạt động – giúp tăng gấp đôi khả năng của trí nhớ so với các thí sinh không sử dụng phương pháp này. Cách làm này dựa trên ý tưởng ‘sự khó khăn mong muốn’ trong tâm lý học với ý nghĩa là nếu bạn làm cho một công việc khó hơn thì nó sẽ giúp bạn chú ý nhiều hơn.
Học từ sự đa dạng: có lẽ ai cũng muốn gom các từ lại theo chủ đề và học chúng theo từng chủ đề một. Do đó một số chuyên gia đã tổ chức phân loại các từ vựng này theo chủ đề. Nhưng một nhóm lại phát hiện ra rằng chỉ cần lướt qua tất cả 80 từ lại hiệu quả hơn. Whately chỉ ra rằng những nhà vô địch trí nhớ nhớ cũng dùng phương pháp tương tự để nhớ một bộ bài: lật hết lá này đến lá khác thay vì nhớ theo từng cụm.
Các nghiên cứu chỉ ra rằng việc học từ sự đa dạng sẽ có ích. Dành ít thời gian để ghi nhớ nhiều thứ khác nhau thì hay hơn là tập trung vào một chủ đề duy nhất.
Kể câu chuyện: bất cứ hình thức phát triển nào sẽ giúp trí nhớ khắc sâu. Một chuyên gia yêu cầu các thí sinh nghĩ ra câu chuyện với từ vựng họ đang học. Cooke và Whately còn hứng thú khi thấy một nhóm áp dụng kỹ thuật ‘căn phòng trí nhớ’ – tức là gán cho mỗi từ vựng với một đồ vật trong căn phòng.
Thật ra đây là phương pháp giúp linh mục dòng Tên Matteo Ricci học được tiếng Hán đến trình độ cao như vậy.
Sau khi chọn được năm phương pháp vào chung kết, những người thực hiện dự án này đang trong quá trình đưa các phương pháp này lên trang web của Memrise. Điều này sẽ cho phép họ so sánh các phương pháp với nhau để tìm người chiến thắng chung cuộc với phần thưởng 10.000 đô la Mỹ. Đối với Memrise, họ sẽ tìm ra cách để cải tiến phần mềm của họ. Còn đối với Potts và Shanks, họ sẽ thấy sự phối hợp phương pháp nào sẽ có hiệu quả nhất trong thực tế với việc kiểm nghiệm trên nhiều tình nguyện viên nhất có thể.
Các giám khảo hy vọng sẽ tổ chức cuộc thi này hằng năm để giúp họ phát triển khả năng trí nhớ. Trong tương lai, có lẽ sẽ có nhiều phương pháp để chúng ta xem xét. Shanks đã chỉ ra một phương pháp không dự thi trong năm nay nhưng có thể sẽ đem đến những kết quả hứa hẹn trong tương lai. “Họ đang phát triển trò chơi điện tử – người chơi sẽ bắn rơi phi thuyền trên trời rồi đột ngột các phi thuyền này sẽ xuất hiện các từ vựng tiếng Anh và tiếng Lithuania,” ông cho biết, “Tôi nghĩ đây là một ý tưởng tuyệt vời.”
Tuy nhiên, thách thức thật sự đối với các chuyên gia trí nhớ này không phải là việc học nhanh và hiệu quả. Như tất cả chúng ta điều biết – trở ngại lớn nhất của việc học là việc phân tâm. Chúng ta sẽ cần nhiều cuộc tranh tài nữa để vượt qua trở ngại này.

David Robson
Bản tiếng Anh bài này đã đăng trên BBC Future.