Holistic và analytic à la Cao Xuan Huy
Phương thức chủ toàn dị biệt hóa toàn thể vũ trụ thành những cái toàn thể cục bộ, những cái hệ thống hữu cơ lớn và nhỏ, có quan hệ tương hỗ với nhau. Nó đặt lên trên toàn thể vũ trụ một tính đồng nhất tuyệt đối và lên trên mỗi hệ thống cá biệt một tính đồng nhất tương đối.
Phương thức chủ biệt của tư tưởng cũng có nhu cầu dị biệt hóa và đồng nhất hóa, nhưng trái lại với phương thức chủ toàn, nó đem cái nguyên lý “đồng nhất” tuyệt đối đặt lên trên mỗi sự vật cá biệt ...sự đảo điên cái vị trí vốn có của nguyên lý "đồng nhất" từ trên cái Ðại toàn thể của vũ trụ chuyển sang đặt lên trên những sự vật cá biệt - mà sở dĩ như vậy là vì nó xuất phát từ bộ phận để đi đến toàn thể.
Nguyễn Ái Việt (Debrecen,VIDI72)
Phương thức chủ toàn dị biệt hóa toàn thể vũ trụ thành những cái toàn thể cục bộ, những cái hệ thống hữu cơ lớn và nhỏ, có quan hệ tương hỗ với nhau. Nó đặt lên trên toàn thể vũ trụ một tính đồng nhất tuyệt đối và lên trên mỗi hệ thống cá biệt một tính đồng nhất tương đối.
Phương thức chủ biệt của tư tưởng cũng có nhu cầu dị biệt hóa và đồng nhất hóa, nhưng trái lại với phương thức chủ toàn, nó đem cái nguyên lý “đồng nhất” tuyệt đối đặt lên trên mỗi sự vật cá biệt ...sự đảo điên cái vị trí vốn có của nguyên lý "đồng nhất" từ trên cái Ðại toàn thể của vũ trụ chuyển sang đặt lên trên những sự vật cá biệt - mà sở dĩ như vậy là vì nó xuất phát từ bộ phận để đi đến toàn thể.
Nguyễn Ái Việt (Debrecen,VIDI72)
Do Xuan Phuong: Con người trên Trái Đất là cùng một loài nên tư duy có tiềm năng như nhau, có cả holisic và analytic. Chỉ khi xét đến hậu quả xã hội của mỗi xu hướng thì mới phân ra Đông Tây do trạng thái của hệ thống chaotic "nhạy" với khác biệt của initial condition.
ReplyDeleteGọi là 2 cách suy nghĩ, theo em, là bởi nguyên lý ẩn sau mỗi cách. Analytic xem sự vật có thể quy giản (reduction), trong khi holistic lại thấy có đột sinh (emergence). Vì quy giản được nên analytic rất mạnh về ứng dụng 'nhái' các định luật riêng phần. Holistic thì 'bất lực' về khám phá chi tiết, chỉ giỏi đi tìm sự hòa điệu nhất thể vũ trụ.
Nguyen Ai Viet: Anh thì không phân biệt. Nghĩ là nghĩ, một cách cả. Kiểu gì thì cũng có quy giản và đột sinh. Không phân chia Đông Tây. Cái gọi là holistic Phương Đông theo anh là trò thủ dâm, khi năng lực phân tích kém. Anh kg tin có cách suy nghĩ nào ra hồn mà không phân tích
DeleteDo Xuan Phuong: Em thừa nhận holistic mind rất giống "tự sướng", nhưng xét đến trường độ thời gian thì không phải vậy. Hiện Pháp Lạc Trú của nhà Phật là một ví dụ, nhưng khó nắm bắt với người chưa từng trải nghiệm holistic.
DeleteDưới góc độ neuroscience, holistic cũng có khác biệt về trạng thái điện động học của não. Người thiền sâu không "nghĩ" mà chỉ "thức".