Shamanism và gọi hồn,

Nhân dùng tư duy vật lý để tìm hiểu xem cơ chế của mặc khải, khải huyền và thông linh như thế nào, thấy rằng trên thế giới, đồng cốt (medium) gọi hồn khá phổ biến.
Toàn bộ việc hầu đồng và nói chuyện với vong, trên thế giới cũng phổ biến, và được gọi chung là shamanism. Shamanism được cho là xuất xứ từ Trung Á, có gốc tungus. Một số dân tộc ở Âu châu có gốc Trung Á như Hungary, Thổ Nhĩ Kỳ cũng biết thuật này. Nghi lễ lên đồng cúng ma, được sử dụng để chữa bệnh, bói toán thường sử dụng nhạc điệu, trống, để xuất thần dễ dàng hơn.
Ở Hàn Quốc, shaman gọi là mu, có nghĩa là pháp sư, gần như thầy mo ở ta. Các nghiên cứu cho rằng shaman có nguồn gốc từ thời đồ đá cũ, là một trong những nghi lễ, có màu sắc tôn giáo.
Có lẽ, nghi thức hầu đồng trong đạo Mẫu của người Việt học được từ người Hmong, hoặc các tộc Thai-Kadai như Nùng, Dao, Tày, Thái, Thủy, Lê. Người Hmong, được biết là đến Tây Bắc nước ta từ Tân Cương, Tây Tạng. Có lẽ họ học được từ Trung Á, cũng có thể họ mang theo shamanism từ Châu Phi.
Ở nhiểu dân tộc, shamanism không cha truyền con nối, mà sau một sự kiện nào đó, có thể là ốm nặng, một số người tự phát hiện mình có năng lực đặc biệt. Shamanism được nghiên cứu và tổ chức khá đầy đủ trên thế giới. Thuật thôi miên ở châu Âu có lẽ cũng học được từ shaman giáo.
Shaman giáo không có giáo lý thống nhất, chỉ tin ở việc có linh hồn và có những kỹ thuật, nghi lễ để nói chuyện với hồn.
Châu Âu và giới academic đã biết và nghiên cứu về shaman giáo từ lâu. Có lẽ shamanism cũng là một dạng thông linh. Công nhận hoặc phủ nhận thông linh cũng có thể thực nghiệm từ các loại shamanism.
Trên thế giới có những tổ chức huấn luyện và thực tập cách lên đồng và thông linh, chứ không thần bí, ngẫu nhiên hoặc gắn với các lý thuyết "năng lượng" như ở ta.

Nguyễn Ái Việt (Debrecen,VIDI72)