MỘT TRẮC NGHIỆM XÃ HỘI HỌC ... BẤT NGỜ

Chiều nay 8/4/2015, tôi có 3 giờ dạy Đại số Tuyến tính cho lớp Cử nhân Tài năng K59 Toán ĐH KHTN Hà Nội. Bắt đầu giờ giảng, tôi bỗng có hứng làm một trắc nghiệm xã hội học. Tôi hỏi: Các em có biết Trần Đức Thảo là ai không? Tất cả 14 sinh viên của lớp, nam thanh nữ tú, vốn được xếp vào hàng tinh hoa nhất của sinh viên Việt Nam hiện nay, nhìn nhau, lúng túng. Một lúc sau, chừng 2-3 bạn cùng trả lời: "Có lẽ Trần Đức Thảo là con Trần Đức Lương"!

Giời ạ! Tôi đã hình dung ra cảnh không một sinh viên nào biết Trần Đức Thảo. Nhưng quả thật tôi không đủ trí tưởng tượng để tiên liệu một câu trả lời... bất ngờ đến thế.
Tôi nói với các bạn sinh viên: Rất có thể chỉ 50 năm nữa thôi, sẽ không một ai còn nhớ đến Trần Đức Lương. Nhưng sẽ tồn tại lâu dài với lịch sử một Trần Đức Thảo rực rỡ, với tư cách nhà triết học Việt Nam duy nhất, cho tới ngày hôm nay, được thế giới ngưỡng mộ. Đó là một trong những giáo sư hàng đầu của Đại học Tổng hợp Hà Nội, tiền thân của chính Đại học mà các bạn đang theo học.
Thấy các sinh viên có vẻ băn khoăn về vế thứ nhất trong hai vế của đoạn trên, tôi hỏi các bạn ấy: Hãy lấy nhà Nguyễn làm một ví dụ. Sau Nguyễn Ánh, các em có biết tên thật của bất kỳ ông vua Nguyễn nào khác, từ Minh Mạng, đến Thiệu Trị, Tự Đức... hay không? Câu trả lời dường như chắc chắn là không. Chẳng những "không" đối với các em, mà còn "không" đối với tuyệt đại đa số dân Việt Nam.
Tôi cũng nhân dịp này kể cho các bạn sinh viên vài nét chấm phá về số phận vinh quang và cay đắng Trần Đức Thảo.
Đêm về, khó ngủ. Bèn ghi lại trắc nghiệm xã hội học hôm nay.
Cúi xin GS Trần Đức Thảo khôn thiêng chứng giám.

Nguyễn H. V. Hưng