Thú sưu tầm tác phẩm khiêu dâm

Có những người đổ rất nhiều tiền bạc vào việc săn tìm các tác phẩm khiêu dâm. Đó là do tính nghệ thuật của món hàng, do sở thích riêng của người sưu tầm, hay vì những lý do gì khác? http://bbc.in/1JD88vN 

                                    
Cảm giác mạnh với tranh shunga của Nhật. Hình ảnh này bị coi là rất khiêu dâm khi nó được Kitagawa Utamaro sáng tác vào năm 1788. (Hãng Uragami Sokyu-do)

Bức tranh đầu tiên về nghệ thuật tình ái của Naomi Wilzig đến với bà khoảng hai thập niên trước, khi người con muốn bà tìm giúp tranh giao hợp suồng sã để trang trí cho ngôi nhà mới thông qua các mối quen biết buôn bán đồ cổ.

“Mới đầu họ nói là không có vì khi đó tôi đã gần 60 tuổi và họ không nghĩ rằng một phụ nữ lại sưu tầm loại nghệ thuật ấy,” Wilzig nói. Bà là một nhà sưu tập đồ cổ nhiệt huyết.
“Nhưng tôi vẫn cứ tiếp tục quay lại. Tôi đã tìm được các tranh cho con tôi và tôi cũng phát hiện được thế giới đẹp đẽ ít được biết đến này, nó cho biết về lịch sử loài người.”
Nay đã 80 tuổi, bà góa của một chủ ngân hàng sống gần bãi biển Miami, Florida đã tích tụ được hơn 4.000 tác phẩm với chủ đề tình dục từ 300 năm trước Công nguyên cho đến thời nay.
Bộ sưu tập của bà, trong đó có cả các tượng yêu đương của Châu Phi, một cái giường gỗ có bốn cọc mắc rèm được khảm cảnh Kama Sutra, tức các kiểu ái ân Ấn Độ và khắc họa bởi họa sĩ Rembrandt, hiện được trưng bày ở Bảo tàng Nghệ thuật Gợi tình Thế giới do bà sáng lập năm 2005 ở bãi biển Miami, Florida, gần nhà bà.
Ở đó cũng trưng bày các cuốn sách gối đầu giường của Trung Quốc. Đó là những cuốn cẩm nang tình dục có hình vẽ mô tả tỉ mỉ, đôi khi được làm quà tặng cho các cô dâu để 'phòng thân' trong đêm tân hôn.

Tượng sứ, gái điếm hạng sang. Tượng nhỏ Trung Quốc này được làm từ khoảng 1920 đến 1930. (Bộ sưu tập Bertholet Amsterdam) 

Thị trường cũng đã thay đổi nhiều, bà nói. “Khi tôi bắt đầu sưu tầm, ta không bao giờ thấy một hình khỏa thân ở phiên chợ đồ cổ. Nhưng ngày nay thì cởi mở hơn trước.”
Tránh đi vào cụ thể, bà Wilzig nói rằng bộ sưu tập của bà “là vô giá". "Phần lớn các vật trưng bày là duy nhất thuộc thể loại đó và không gì thay thế được. Nghệ thuật này không ngừng tăng giá trị,” bà nói.

Mối quan tâm mạnh mẽ

Quan điểm ngày càng cởi mở ở nhiều nước đối với chủ đề tình dục có thể đã thúc đẩy sự quan tâm đến nghệ thuật khiêu dâm.
Thành công bất ngờ của các ấn bản cuốn sách Năm Mươi Bóng Dáng của Grey đầy tính nhục dục, khiêu dâm diễn ra vào lúc các nhà bán đấu giá đua nhau tung ra các tác phẩm hiếm có và độc nhất, được đón mua với giá hàng trăm nghìn đô la.
Tuy nhiên, có những lựa chọn cho những nhà sưu tập mới với số vốn nhỏ. Một thí dụ là thể loại tranh shunga của Nhật Bản. Đó là những hình ảnh khiêu dâm thường được làm ra từ các bản in khắc gỗ với giá chỉ khoảng 500 đô la.

Những nhà sưu tầm là ai và nhu cầu ra sao?

Tác phẩm văn học khiêu dâm cổ được bán với giá cao.
Một trong những tác phẩm nổi tiếng nhất của hầu tước Sade, một người trụy lạc Pháp ở thế kỷ 18 mà văn tả rành mạch về cách hành dục thường đi kèm với bạo lực, được bán đấu giá năm 2014 ở hãng Christie, London với giá 86.500 bảng (134.801 đô la Mỹ).
Cuốn "La Nouvelle Justine" chỉ là một trong những cuốn sách được rao bán tại buổi đấu giá có tên gọi là Nét Nổi Bật Nhất ở Tủ Sách Khiêu Dâm Của Tony Fekete. Xuất phát từ tên của hầu tước Sade mà sinh ra danh từ “ác dâm".

Quay đầu. Lần xuất bản đầu tiên của Trò chơi của búp bê được coi là mốc giới của siêu thực và gồm có 15 bức ảnh được tô mầu bằng tay. (Christie's Images Ltd) 

“Những người sưu tầm trong lĩnh vực này đều biết rõ là các cuốn sách này là cực kỳ hiếm. Có một số ít các cuốn sách của Fekete được rao bán thậm chí còn không có mặt trong Thư Viện Anh Quốc hoặc trong Thư Viện Quốc Gia Pháp, nơi này chỉ chứa các sách thông thường,” Sven Becker nói. Ông là chuyên gia về sách và các bản viết tay tại hãng Christie ở London.
Các nhà sưu tầm từ Châu Âu và Châu Mỹ tỏ ý quan tâm nhiều nhất.
Trong khi đó, ở Nhật Bản, xã hội mang tính thủ cựu hướng ngoại ở nước này đang trở nên ngày càng quan tâm đến shunga, nghĩa là “tranh mùa xuân”.
“Các phụ nữ trẻ rất quan tâm đến shunga. Họ thích xem tranh này và viết nhiều về chúng. Nữ sinh quan tâm nhiều hơn là nam sinh,” Mitsuru Uragami nói. Ông là chủ hãng buôn đồ cổ Uragami Sokyu-do ở Tokyo và là nhà sưu tập nổi tiếng về shunga.
“Ở triều đại Edo, khi mà tranh shunga được làm ra thì người ta nghĩ về tình dục một cách độ lượng và vô tư hơn. Có lẽ sau đó người Nhật cảm thấy hổ thẹn với nghệ thuật như thế. Nhưng bây giờ ý nghĩ của họ đã đang thay đổi rồi,” ông nói.
Uragami nói ông đã chi khoảng 1,5 triệu USD để tạo nên bộ sưu tập cá nhân gồm khoảng 1.000 tranh sunga, trong đó nhiều tranh đã có mặt tại triển lãm Sotheby’s ở Hong Kong năm 2013.

Sức hấp dẫn

 

Sau bức màn che. Một bức tranh kính vẽ mặt trái từ thế kỷ 18. (Bộ sưu tập Bertholet Amsterdam)  

Đối với Uragami, người cho Bảo Tàng Anh ở London mướn các tác phẩm để trưng bày ở các cuộc triển lãm năm 2013 đến 2014, thì việc trao đổi là cốt yếu.
“Tranh ảnh khiêu dâm là cái gì đó để xem một mình nhưng ở triều đại Edo (1603 đến 1868) người ta rủ nhau đi xem shunga, trao đổi, tranh luận và chia sẻ thú vui xem tranh,” Uragami nói. “Tôi cũng có thú vui xem những người khác phát hiện và thưởng thức shunga.”
Ferry Bertholet, một nghệ sĩ, một tác giả và nhà sưu tập tác phẩm nghệ thuật khiêu dâm Trung Quốc, là người đầu tiên say mê cách đây khoảng 40 năm khi ông học về nghệ thuật tại Amsterdam và bắt gặp một tranh minh họa của một bộ sưu tập tranh khiêu dâm cuối thế kỷ 17 mang tên Khu Vườn Vui Thú.
“Nó truyền cảm hứng cho chính các tranh của tôi vì mầu sắc rất rực rỡ và tác phẩm mang tính trang trí cao, rất tinh tế trong bố cục,” ông nói. Hiện nay bộ sưu tập của ông gồm các album, tranh cuộn, đồ ngà voi, đồ sứ, đồ đồng và đồ gốm.
Khi không cho các bảo tàng danh tiếng thuê thì các tác phẩm trong bộ sưu tập chừng 400-500 món đồ của ông được gìn giữ ở phòng kho bảo quản được trang bị an ninh chắc chắn, có gắn camera theo dõi liên tục 24/24 giờ ở gần nhà ông tại Hà Lan.

Được thèm muốn nhất

Những tên tuổi nổi tiếng thường được tìm mua với giá cao nhất, Becker ở hãng Christie nói. Những tác phẩm của hầu tước Sade hoặc Hans Bellmer (một nghệ sĩ người Đức theo trường phái siêu thực) được săn tìm rất nhiều, ông nói.
“Người ta cũng tập trung tìm kiếm hàng độc,” ông nói. “Thí dụ những người sưu tầm thực sự khao khát tìm các cuốn sách ban đầu chỉ là một bản in bình thường, nhưng được một nghệ sỹ trang trí cho đẹp đẽ lên. Các cuốn sách có kèm bản gốc các tác phẩm nghệ thuật có khi bán được gấp mười lần giá dự kiến.”

Thế đứng mời gọi. Một tập hợp bằng ngà từ cuối triều nhà Minh ở Trung Quốc. (Bộ sưu tập Bertholet Amsterdam) 

Những cuốn sách có bút tích của tác giả hoặc nghệ sĩ, hoặc lấy từ một bộ sưu tập quan trọng cũng được người mua đặt giá cao đặc biệt. “Nếu một cuốn sách có nguồn gốc tốt và có lịch sử thú vị đi kèm thì không lạ gì khi giá của nó tăng gấp đôi sau mỗi thập kỷ,” Becker nói.
Trong tương lai, các nhà sưu tập tiếp tục coi trọng tính độc nhất vô nhị của của tác phẩm, theo đánh giá của Becker.
Đối với tranh shunga của Nhật thì đáng chú ý là chỉ ít các tài năng bậc thầy trong lĩnh vực này, gồm Katsushika Hokusai, Kitagawa Utamaro, Katsukawa Shunsho, Suzuki Harunobu và Keisai Eisen, theo lời Uragami.
“Người ta cho rằng Hokusai là một họa sĩ phong cảnh nhưng ông cũng rất giỏi về tranh shunga. Shunga của ông rất năng động, bố cục đẹp, quyến rũ,” ông nói.

Điều cần tìm kiếm

Địa chỉ tốt nhất để tìm tranh shunga Nhật Bản là các nhà buôn chuyên về ukiyp-e (tranh in bằng bản in gỗ), Uragami nói.
“Nếu ta chọn được các tác phẩm thực chất còn ở tình trạng tốt thì sẽ có lãi,” Uragami nói. “Nhưng sự quan trọng không chỉ ở tên của nghệ sĩ và ở giá trị, mà còn ở cả cảm nhận của ta nữa.”
Nói về các cuốn sách khiêu dâm cổ điển, một số cuốn là hiếm đến mức kể cả những cuốn bị hư hỏng vẫn có giá cao, Becker nói. “Trong lĩnh vực khiêu dâm thường chỉ còn vài bản sao tồn tại. Trong nhiều trường hợp các tác giả và hãng xuất bản bị tù hoặc bị phạt và các cuốn sách bị tiêu hủy.”
Thí dụ, mặc dù có hư hỏng ở một số trang, một cuốn tiểu thuyết khiêu dâm nổi tiếng của Anh có kèm tranh minh họa xuất bản thế kỷ 19 tên là Fanny Hill của John Cleland đã được bán 2.500 bảng (3.913 đô la Mỹ) bởi hãng Christie tháng 11/2014 ở London. Theo Christie có lẽ cuốn sách này là cuốn duy nhất còn lại của đợt xuất bản đó.
Điều quan trọng là phải đề phòng hàng giả mạo. Hàng khiêu dâm thường xuất bản lén lút với thông tin sai lệch. “Một cuốn sách được cho là xuất bản ở Paris năm 1875 có thể thực tế là xuất bản ở Amsterdam năm 1803,” Becker nói.
Điều này dẫn đến rất nhiều việc sao chụp bất hợp pháp bởi vì, như ta biết, những nhà xuất bản hợp pháp và tác giả không muốn lâm vào tình trạng có thể bị khởi tố.
“Do vậy, trong lĩnh vực này đôi khi sẽ rất khó để biết ta đang chọn xem cái gì,” Becker nói. “Nếu ta không chắc chắn thì ta nên hỏi nhà buôn sách hoặc chuyên gia đấu giá, tuy các chuyên gia trong lĩnh vực này không nhiều."

Kết luận

Bộ sách xuất bản lần đầu La Nouvelle Justine của hầu tước Sade mới đây bán được với giá £86.500 ($134.801). (Christie's Images Ltd) 

Trong một vài thể loại nghệ thuật tình dục, những người sưu tầm đầy đam mê đang ganh đua tìm một vài tạo tác đặc biệt hiếm còn sót lại sau các cuộc tàn phá, tiêu hủy qua nhiều thế kỷ, bị hủy bỏ hoặc do hành động của giới chức, hoặc do những người thừa kế.
Do vậy, nếu ta có linh cảm rằng quyển sách đầy bụi bậm thuộc tủ sách của ông trẻ có thể là một thứ hiếm hoi thì điều mang ý nghĩa then chốt ở đây sẽ là việc phải đi tìm lời khuyên của chuyên gia. Ta có thể được hoặc mất hàng nghìn đô la qua việc này.
Tuy nhiên, đối với những người mới sưu tầm thì cơ hội để tìm thấy một món “hàng ngủ” hoặc một tác phẩm hiếm hoi mà người bán không biết hết giá trị của nó trong thời nay là rất khó xẩy ra, đặc biệt trong thế giới nghệ thuật khiêu dâm Trung Quốc. Trong thời đại internet, ngay cả những nhà buôn ở vùng xa xôi cũng có thể kiểm tra giá trị kho hàng của họ, Bertholet nói.
“Nếu nó là một tác phẩm tốt thì ta phải cố đấu tranh cho nó,” ông nói. “Kiểu sưu tầm lãng mạn, ngẫu nhiên mà tôi từng được biết đến trong thế kỷ 20 thì nay không còn có thể xẩy ra được nữa.”
Tuy nhiên, Uragami chỉ ra rằng tranh shunga của Nhật là con đường tiềm tàng thú vị đối với người sưu tầm mới. “Nhiều người không đụng đến shunga nên ta còn có thể tìm thấy các tranh đẹp mà lại rẻ.”
Bài gốc tiếng Anh đã được đăng trên BBC Capital