Szent István

Quốc khánh 20-8 là ngày kỷ niệm Szent István (vị vua Hungary đầu tiên, vị thánh đầu tiên của dòng họ Arpád), và là ngày hội Lập quốc của nước Hungary (thành lập từ 1.100 năm nay). Đây cũng là ngày Bánh mì mới (új kenyér) trong dân gian: nhân dịp này, ở các thành phố và làng bản, gia đình nào cũng góp một ít bột mì để nướng một chiếc bánh mì to cho những gia đình nghèo khó nhất.      Nhìn lại lịch sử, năm 1774, nữ hoàng Mária Terézia đã công bố ngày 20-8 là ngày lễ của toàn nước Hungary. Năm 1818, lần đầu tiên, một đám rước trọng thể mừng cánh tay phải (Szent Jobb) của vua Szent István được tổ chức. Năm 1938, nhân kỷ niệm 900 năm ngày mất của Szent István, để tưởng nhớ vị vua vĩ đại này, trong một đạo luật, Quốc hội Hungary đã tuyên bố 20-8 là ngày Quốc khánh Hung. Trước 1989, 20-8 thường được gọi là ngày Hiến pháp và năm nào, những lễ hội tưng bừng cũng được tổ chức để mừng ngày này.      Vì sao vua Szent István lại được dân Hungary kính trọng như vậy? Ông đã làm gì khiến toàn nước Hungary nhớ đến ông trong ngày 20-8 này? Bạn đọc sẽ được biết một số chi tiết qua vài dòng tóm tắt sau đây.      István lên ngôi sau cái chết của thân phụ ông - vương công Géza - vào năm 997 và trong 3 năm (997-1000), ông đứng đầu nước Hungary trên cương vị một vương công. Đầu năm 1.000, István đăng quang và trở thành vị vua đầu tiên của nước Hung cho đến khi mất tại Székesfehérvár ngày 15-8-1038. Năm 1083, ông được phong Thánh.      Trong lịch sử Hungary, tên tuổi Szent István gắn liền với sự nghiệp phổ biến đạo Thiên Chúa và du nhập đạo đức Thiên Chúa giáo; có thể nói ông đã tạo điều kiện cho dân Hungary học hỏi những nền văn minh Tây Âu. Là người thành lập nước Hungary Công giáo, ông đã đặt nền móng cho sự tồn tại và phát triển của dân tộc Hungary. Với công lao xây dựng một Giáo hội độc lập tại Hungary, Szent István đảm bảo sự phát triển tinh thần và đạo đức cho đất nước. Cạnh đó, bằng việc gây dựng sự đoàn kết giữa các thế lực Hungary trong nước, vua István còn tạo điều kiện tiên quyết cho nền độc lập quốc gia. Ngoài ra, ông còn thiết lập những khuôn khổ đầu tiên cho chế độ lập pháp, chính thể, tư pháp và hành chính hợp hiến ngày nay.      Có rất nhiều huyền thoại ca ngợi con người và tài năng lãnh đạo của Szent István. Một câu chuyện kể rằng khi về già, một lần người ta đã định ám sát ông vì theo tín ngưỡng Đa thần giáo, nếu người kế vị giết được nhà vua thì kẻ hậu duệ sẽ thừa hưởng được sự sáng suốt, sức mạnh thần thông và kinh nghiệm của vị vua tiền nhiệm. Thời ấy, thường những tên sát thủ đều bị mất mạng, nhưng vua István đã tha lỗi cho kẻ ám sát để chứng tỏ lòng nhân từ của người theo đạo Thiên Chúa; ông biết trong nếp nghĩ của dân Hungary lúc đó, những niềm tin Đa thần giáo còn rất mạnh và chỉ rằng sự lao công khổ chí kiên nhẫn mới có thể xoá bỏ được tập tục lạc hậu này.      Các truyền thuyết không chỉ đả động đến tài trị nước của vua Szent István, mà còn nói đến tính tình nghiêm khắc phi thường của ông. Ví dụ, một mẩu chuyện về cánh tay phải của ông, giờ đã trở thành một thánh vật. Vua István cùng thân mẫu đi thăm thành phố Babylon. Khi nhìn thấy ngọn tháp kỳ vĩ của thành phố, mẹ ông đã thốt lên rằng đến Chúa Trời cũng không thể phá được tháp này. Là một người sùng đạo, Szent István rất bực tức, không ghìm nổi cơn giận, ông đã tát bà mẹ mình. Sau đó, hối hận về hành động này, ông đã tự cắt cánh tay phải, đến nay vẫn là một thánh tích quý báu.      Cũng có rất nhiều huyền thoại liên quan tới cánh tay phải của vua István. Vào thời Trung cổ, người ta tin rằng bệnh nhân nào tới viếng thăm cánh tay phải của Szent István sẽ lập tức khỏi bệnh. Vì thế, trong suốt thời kỳ Trung cổ, dễ hiểu là không chỉ dân Hungary mà người nước ngoài cũng kéo nhau tới thăm thánh vật này.      Theo truyền thuyết, sự ra đời của Szent István cũng được báo trước bởi những giấc mơ kỳ diệu. Trong một giấc mơ của vương công Géza, một tiên nữ đã xuất hiện và báo rằng chẳng bao lâu nữa, ông sẽ có một đứa con trai và con ông sẽ hoàn thành công việc kiến tạo đất nước mà ông đã bắt đầu. Thân mẫu Szent István cũng có một giấc mơ rất lạ kỳ. Trong mơ, một người đàn ông hiện ra nói với bà: “Bà hãy tin Chúa và tin rằng bà sẽ sinh một người con trai, con bà sẽ là người đầu tiên được mang vương miện tại xứ sở này và sẽ trị vì trên cương vị một ông vua”.  Khi hỏi tên, người đàn ông đáp: “Tên tôi là István”.      Bắt đầu từ thế kỷ XIII, tại Eger và Székesfehérvár, chủ nhật nào cũng có một đám rước đến nhà thờ Szent István  để viếng thăm những thánh tích của ông. Chiếc vương miện cũng là một trong những thánh vật quý báu nhất của dân tộc Hungary, vua Szent István là người đầu tiên được mang vương miện này. Quanh nguồn gốc của vương miện cũng đầy rẫy những huyền thoại; người xưa tin rằng vương miện là tượng trưng cho số phận của nước Hungary. Theo truyền thống, nếu vương miện ở tại Hung thì mọi việc sẽ tiến triển tốt đẹp. Chính vì thế, có rất nhiều vị vua trong lịch sử Hungary đã mang vương miện ra ngoại quốc vì họ muốn duy trì quyền lực trong tay.      Szent István đã có công lớn trong quá trình xây dựng nước Hungary, vì thế không có gì lạ khi ngày 20-8 hàng năm, tại Hungary, mỗi thành phố, vùng quê đều có nhiều truyền thống và lễ hội khác nhau để tưởng nhớ đến ông.      Một số vùng, người dân mừng lễ gặt lúa vào ngày này: bảy-tám thiếu nữ mang những vòng hoa làm từ lúa mì đến nhà thờ, cất lời cầu nguyện và bày tỏ lòng biết ơn Thánh thần đã cho họ thu hoạch lúa suôn sẻ. Những nơi khác, dân chúng nghĩ rằng nếu trời đẹp trong ngày 20-8 thì họ sẽ bội thu hoa trái (có nơi người dân bắt đầu thu hoạch phúc bồn tử vào ngày này). Cũng có vùng, người dân còn nghĩ rằng 20-8 là thời điểm những chú cò bay đi.      Tại các thành phố mỏ, vào ngày 20-8 hàng năm, người dân thường tổ chức buổi lễ chia tay của thợ mỏ (cho đến thời Thế chiến thứ nhất, vua István từng được coi là vị thánh bảo hộ những thợ mỏ và thợ đúc tiền) kèm những đám rước, những trò đua ngựa, múa kiếm và những cuộc thi bắn. Thời xưa, tại Szeged, để tưởng nhớ Szent István, nhà cửa, xưởng xay và thuyền bè thường được trang trí bằng một cành cây xanh. Còn ở một số làng bản Slovakia (trước kia thuộc lãnh thổ Hung), người dân ăn mừng ngày 20-8 bằng cách đúng vào nửa đêm, các thiếu nữ trong làng rủ nhau ra giếng múc nước tắm. Họ tin rằng như thế, buổi sáng, họ sẽ gặp được người con trai lấy họ làm vợ.      Mọi người dân Hungary đều ngưỡng mộ công lao của Szent István, vị vua đầu tiên của nước mình. Chính vì thế, tuy một số truyền thống dân tộc ngày càng bị phai nhạt, hình ảnh vua István vẫn sống mãi trong tâm khảm dân tộc Hungary; István là cái tên thông dụng và đặc thù nhất ở Hungary, chứng tỏ Szent István đã đi vào tâm thức của dân Hungary. Có điều, ngày nay, không phải những truyền thống dân tộc mà những lễ hội quốc gia được coi trọng hơn, chẳng hạn những dịp bắn pháo hoa hàng năm tại thủ đô Budapest, cũng như các chương trình lễ lạt được tổ chức tại các thành phố lớn của Hungary. Vào dịp này, các chính khách và nhân sĩ Hungary thường đăng đàn kêu gọi nhân dân nhớ về vị vua có công lập quốc của dân tộc mình.  Thùy Linh  (Nguồn: Vietnami - Magyar Baráti Társaság)