Giới tinh hoa quyền lực

Nhiều năm nay, một chủ đề mà tôi muốn tìm hiểu là về tầng lớp tinh hoa: họ hình thành như thế nào, có ảnh hưởng ra sao, bao gồm những nhóm người nào, sự tiến hóa của nhóm này và vai trò trong tiến trình phát triển xã hội là gì.

Thật xấu hổ là tôi quá bận rộn với nhiều công việc cơm áo hàng ngày nên mãi gần đây mới tìm hiểu về chủ đề này và trong số các cuốn sách tìm được thì The Power Elite của Wright Mills có lẽ là cuốn hay nhất, giải đáp được những câu hỏi tôi nghĩ ra lâu nay. Thật ngạc nhiên rằng cuốn sách được viết từ năm 1956 và trở thành dạng kinh điển trong mảng xã hội học.

Theo Mills, tầng lớp tinh hoa quyền lực là sự giao thoa giữa các nhóm tinh hoa và quyền lực, thật ra cũng không quá khó hiểu. Nhưng ở xã hội Việt Nam, dường như các nhóm xã hội đứng biệt lập nhau và chưa tồn tại một tầng lớp tinh hoa đích thực.

Giới trí thức yếu đuối, mờ nhạt, sở hữu trí tuệ vừa phải, thiếu năng lực tổ chức và hành động, cũng chẳng có mấy ảnh hưởng trong xã hội, thậm chí bị đám đông xem thường và thực sự cũng đáng bị xem thường.

Giới chủ doanh nghiệp, tập đoàn, ngân hàng, tài phiệt.. sở hữu tiền bạc, đầy khôn ngoan với năng lực tổ chức tốt, đang tham gia chi phối và điều khiển xã hội nhưng k chắc sở hữu kiến thức tốt và càng không chắc có mục đích cao đẹp, cũng chẳng được lòng đám đông đói khát sẵn sàng nhảy vào xẻ thịt và ném đá..

Giới quan chức, và cả quân sự, công an.. là nhóm cũng có đôi chút năng lực tổ chức nhưng chẳng có động cơ và động lực phấn đấu nào. Họ cũng chẳng sở hữu nhiều kiến thức và tri thức, cũng chẳng có mấy quyền hành, càng chẳng được đám đông ủng hộ..

Ba nhóm đấy ở cách xa nhau nhưng 2 nhóm sau đang thân thiết với nhau và thực ra, đa phần là một, đang là tầng lớp dẫn dắt và chi phối xã hội. Nhưng một tầng lớp tinh hoa quyền lực đích thực lại cần cả ba yếu tố và ba nhóm người hội tụ, đoàn kết và hợp tác.. dù cho giới trí thức hẳn là nhóm yếu thế nhất..

Những gì chúng ta tìm kiếm, hẳn là đều đã nằm ở đâu đó quanh đây, đều đã có ai đó nghiên cứu và tìm hiểu, chỉ cần chịu khó và kiên trì thôi là sẽ thấy. Nhưng một cuốn sách quá dày cần rất nhiều thời gian để đọc và hiểu và ngẫm nghĩ.

Tôi rất tiếc rằng mình đã không được đọc những cuốn sách này sớm hơn, từ khi 25-30 tuổi chứ không phải đến bây giờ. Đã quá muộn để tiếp thu được điều gì đó hay ho trong cuốn sách và quan điểm này. Các bạn trẻ nên sớm đọc sách xã hội học chứ không chỉ đọc mấy cuốn bán hàng và kỹ năng mềm vớ vẩn nếu muốn đi xa.

Nguyễn Cảnh Bình