TINH THẦN PHÁP LUẬT- ÂU HÓA

Có lẽ tinh thần pháp luật là điểm phải làm trước khi đưa phong trào Âu hóa lên thành đại trà. Cũng phải nói, sau phong trào Âu hóa thời Pháp thuộc (bao gồm cắt tóc ngắn, để răng trắng, cắt móng tay, mặc âu phục, đi giày và sống hợp vệ sinh) cho đến này người Việt không dám có một phong trào Âu hóa quy mô nào. Có thể đó là do khi pháp luật phong kiến rạn nứt đã có một cơ hội mà người Việt không biết tận dụng. Tinh thần pháp luật hiện nay là tinh thần pháp luật thuộc địa thoát thai từ phong kiến Tàu pha với xã hội chủ nghĩa Á Đông. Có vẻ như đã đóng thành bê tông, nên rất khó thay đổi.
Có ba chuyện tôi thấy ấn tượng về tinh thần pháp luật Âu Mỹ.
Chuyện thứ nhất là Tổng thống Bill Clinton tiếp Tổng Bí Thư Giang Trạch Dân. Khi đó Clinton đang vướng vào vụ lùm xùm với cô Monica Lewinsky. Giới chính trị Mỹ rất bảo thủ về việc tình ái của chính trị gia. Ở chính trường Pháp, đào hoa lại là điểm lôi cuốn của Tổng Thống. Cô bạn cùng phòng người Nhật của tôi cũng nói ở Nhật Thủ tướng nếu có việc như thế này, người Nhật không ai động tới. Giang tranh thủ kích Clinton "Xem ra vụ lùm xùm của ông là nhược điểm của pháp luật phương Tây. Ở Trung Quốc không thể có việc tổn hại tới lãnh đạo như vậy". Clinton trả lời "Đó chính là tinh thần pháp luật của Mỹ và chúng tôi hy sinh tất cả để bảo vệ.".
Chuyện thứ hai là một phim do Sophia Lorentz thủ vai một bà mẹ có con đang bị kết án, do giết người. Tin là con mình vô tội, để cứu con, bà mẹ bắt cóc vợ của một ông thẩm phán già, gây áp lực để ông này đổi bản án. Sau khi đứa con thoát tội, vợ chồng ông thẩm phán tự tử vì thấy mình vi phạm pháp luật. Đứa con cũng nói thật với mẹ là mình có phạm tội. Người mẹ thất vọng đâm xe vào tường tự tử.
Chuyện thứ ba cũng là phim "Kẻ sát nhân" do Alain Delon thủ vai, kể về một tội phạm hình sự mãn hạn tù trở lại cuộc sống lương thiện. Trong khi có một vị luật sư luôn khuyên anh tôn trọng pháp luật, làm lại cuộc đời. Lại có một viên thanh tra kiểu Javert luôn gây khó khăn, xúc phạm, khinh rẻ, thậm chí bỡn cợt cả với bạn gái của anh. Trong một phút không kiềm chế được anh đã giết viên thanh tra và bị kết án tử hình. Người luật sư tiễn anh ra tận máy chém. Anh quay lại nhìn luật sư như một dấu hỏi.
Pháp trị ở châu Á có từ thời Công Tôn Ưởng, Hàn Phi, Lý Tư... nhưng chưa bao giờ bắt rễ được ở Á Đông. Số phận của các nhà pháp trị đều kết thúc bi kịch. Phải chăng Á Đông phải trả giá cho việc đối xử với pháp trị bằng sự chậm tiến ngàn năm của mình?

Nguyễn Ái Việt (Debrecen,VIDI72)