Thiền - hiểu về lí trí, xúc cảm, dục
Chúng ta có thể bắt đầu với Plato. Ông ấy ở chính nền tảng của tâm trí hiện đại. Với ông ấy sự phân chia rất rõ ràng và logic. Nó phải đã tồn tại trước ông ấy nhưng nó chưa bao giờ được đề xuất logic thế, trước đây nó chưa bao giờ được hỗ trợ bởi một thiên tài như Plato. Và từ đó trở đi, trong hai nghìn năm, phân chia này đã được tin tưởng. Và nếu bạn tin vào điều nào đó trong hai nghìn năm, nó trở thành thực tại. Niềm tin có xu hướng biến thành thực tại; niềm tin thôi miên; và dần dần vận hành gần như là nó có đó.
Plato đã tuyên bố rằng hành vi của con người chảy từ ba nguồn chính: tri thức, xúc cảm và ham muốn. Đó là chỉ báo đầu tiên về sự phân chia rõ ràng trong con người. Con người bị chia thành ba: tri thức, xúc cảm, ham muốn. Tri thức có nguồn của nó trong đầu, xúc cảm ở trong tim, và ham muốn ở trong cơ quan sinh dục - đầu, tim và bộ phận sinh dục, đây là ba phân chia. Tất nhiên, đầu là cao nhất, tim là ở giữa và bộ phận sinh dục là thấp nhất. Người sống qua bộ phận sinh dục là người thấp nhất; ở Ấn Độ chúng ta gọi người đó là shudra, tiện dân. Và người sống qua đầu là người cao nhất; ở Ấn Độ chúng ta gọi người đó là brahmin. Và mọi người khác chỉ là ở giữa hai loại người này - các mức độ khác nhau của xúc cảm. Ba phân chia này không chỉ là niềm tin. Chúng đã xuyên sâu vào trong tâm thức con người tới mức bây giờ tâm thức con người tồn tại như ba mặt. Bạn bị phân chia, bạn không còn là một; bạn là ba, bạn đã trở thành ba ngôi. Bạn có ba mặt. Một mặt là mặt dục, mà rất riêng tư và là cái bạn giữ trong bóng tối. Mặt thứ hai là mặt xúc cảm không riêng tư thế nhưng dẫu sao vẫn rất riêng tư - chỉ hiếm khi bạn trưng nó ra. Nếu ai đó chết và bạn kêu khóc thế thì điều đó là được. Nhưng bình thường bạn không kêu khóc, hay bạn đã để nó cho đàn bà vì họ không là sinh vật cao thế như đàn ông.
Sự cao ngạo đàn ông có ở mọi nơi. Đàn bà không được chấp nhận là brahmin, nhiều tôn giáo đã phủ nhận cô ấy - đã nói rằng cô ấy sẽ không có khả năng đi vào vương quốc của Thượng đế như đàn bà. Đầu tiên cô ấy sẽ phải được sinh ra như đàn ông, chỉ thế thì cô ấy mới trở nên tin được. Chỉ đàn ông mới vào thiên đường. Đàn bà là sinh vật thấp hơn. Cô ấy chỉ có hai trung tâm, dục và xúc cảm - cô ấy không có đầu, cô ấy không có não, cô ấy không có trí tuệ. Cho nên, tất nhiên, cô ấy được phép kêu và khóc và cười và biểu lộ xúc cảm và là đa cảm. Đàn ông rất hiếm khi, trong những tình huống hiếm hoi, cho phép xúc cảm của mình biểu lộ.
Dục là tuyệt đối riêng tư; xúc cảm là nửa riêng tư nửa công khai; trí tuệ là tuyệt đối công khai. Đó là điều bạn liên tục biểu lộ ở mọi nơi, điều bạn trưng ra. Lí trí, logic, tri thức - cái đó là thứ phô ra.
Sau hai nghìn năm Sigmund Freud lặp lại cùng phân chia này - những người bạn cùng giường rất kì lạ, Plato và Freud. Nhưng bằng cách nào đó con người đã chấp nhận các phân chia này sâu tới mức nó đã trở thành vô thức. Freud cũng nói rằng lí trí là vua, xúc cảm là hoàng hậu và dục là người hầu, và, tất nhiên, nhà vua muôn năm! Phá huỷ tính dục, phá huỷ xúc cảm và đem toàn thể năng lượng của bạn hướng tới cái đầu. Vẫn còn bị treo trong đầu.
Nhưng không có dục, mọi niềm vui biến mất và không có xúc động mọi sự dịu dàng, nhạy cảm, biến mất. Với lí trí bạn trở thành đất sa mạc khô cằn, vùng đất hoang. Không cái gì mọc lên.
Tôi đã đọc tự tiểu sử của Charles Darwin và tôi bắt gặp đoạn này. Nó rất biểu lộ. Charles Darwin viết: 'Thơ ca thuộc nhiều loại đã cho tôi niềm vui thích lớn khi tôi còn là đứa trẻ, ngay cả khi tôi là thanh niên. Những hình ảnh thủa xưa đã cho tôi vui thích nhiều lắm và âm nhạc cho niềm vui rất lớn, vui mừng rất lớn. Nhưng bây giờ trong nhiều năm tôi không thể chịu được việc đọc một dòng thơ. Tôi đã thử và thấy nó đờ đẫn không thể chịu được tới mức nó làm tôi phát buồn nôn. Tôi cũng mất gần hết ưa thích về tranh ảnh hay âm nhạc. Tâm trí của tôi dường như đã trở thành một loại máy nghiền ra các luật chung từ tuyển tập lớn các sự kiện. Tại sao điều này có thể đã gây ra việc teo của riêng phần não mà những ưa thích cao hơn phụ thuộc vào, tôi không thể quan niệm được. Việc mất những ưa thích này là việc mất hạnh phúc.'
Điều này ông ấy viết trong tuổi già của ông ấy. Ông ấy đã mất mọi ưa thích về thơ ca; thực ra, nó làm ông ấy buồn nôn. Ông ấy không thể chịu được âm nhạc. Ông ấy không nói bất kì cái gì về yêu của ông ấy - nếu thơ ca gây buồn nôn và nếu âm nhạc trở thành không thể chịu được, yêu sẽ trở thành không thể được. Darwin đã trở thành loại người gì vậy? Bản thân ông ấy thú nhận rằng ông ấy đã trở thành một loại máy.
Đó là điều đã xảy ra cho nhân loại trên qui mô lớn. Mọi người đã trở thành máy - máy nhỏ hơn, máy lớn hơn, máy nhiều kĩ năng hơn, máy ít kĩ năng hơn - nhưng mọi người đã trở thành máy.
Và những phần đó, phần bị phủ nhận, liên tục nổi dậy chống lại bạn, do đó có chiến tranh thường xuyên. Bạn không thể phá huỷ được tính dục; bạn có thể siêu việt trên nó, chắc chắn, nhưng bạn không thể phá huỷ được nó. Và bạn không thể phá huỷ được xúc cảm của bạn. Cái đầu liên tục vận hành và liên tục vẩn vơ mơ. Có thể mơ đi ngầm vì bạn quá chống lại nó, có thể nó biến mất trong vô thức, tìm ra hang sâu, tối và sống ở đó, nhưng nó sống. Xúc cảm có thể được biến đổi nhưng không thể bị phá huỷ. Cả dục lẫn tim không thể bị phá huỷ.
Đó là điều cái đầu đã từng làm: cái đầu nói chung tồn tại với việc trả giá bằng tim và trả giá bằng thân thể. Nó giết chết tim, nó giết chết thân thể, và thế rồi nó sống như ma trong máy. Bạn có thể thấy điều đó đang xảy ra trên khắp thế giới. Người càng trở nên được giáo dục, người đó càng ít sống động. Người càng biết nhiều, người đó càng sống ít. Người đó càng trở nên nói giỏi về các trừu tượng và khái niệm, người đó càng ít tuôn chảy. Người bị giới hạn vào trong đầu mất đi mọi điều tinh tuý, mất đi mọi niềm vui. Quan sát của Charles Darwin là hoàn hảo. Ông ấy nói, 'Cái gì đã xảy ra cho tôi? Tại sao tôi đã mất mọi hạnh phúc? Khoái cảm và niềm vui của tôi đã đi đâu rồi?'
Bạn đã dồn mọi năng lượng của bạn vào đầu, bạn đã không để lại bất kì năng lượng nào cho tính dục của bạn - vì mọi niềm vui đều từ tính dục, để tôi nhắc nhở bạn. Khi tôi dùng từ ‘tính dục’ tôi không chỉ ngụ ý bộ phận sinh dục. Bộ phận sinh dục chỉ là một kinh nghiệm và diễn đạt rất, rất tí hon của dục. Tính dục là thứ rất lớn. Với tính dục tôi ngụ ý bất kì khi nào thân thể bạn sống động, có kích thích giác quan, thổn thức, đập rộn ràng - thế thì bạn ở trong trạng thái dục. Nó có thể chẳng có liên quan gì tới bộ phận sinh dục. Chẳng hạn, khi bạn nhảy múa bạn có tính dục; vũ công là có tính dục, năng lượng nhảy múa là năng lượng dục. Nó không phải là bộ phận sinh dục, bạn có thể không nghĩ chút nào về dục, bạn có thể đã hoàn toàn quên mọi thứ về dục; thực ra, khi bạn quên mọi thứ về dục và bạn bị tan biến vào trong bất kì việc tham gia sâu nào với toàn bộ thân thể bạn, nó là tính dục. Bạn có thể bơi hay chạy - chạy buổi sáng.
Trong mười năm tôi thường chạy tám dặm mọi tháng và tám dặm mọi tối - từ năm I947 tới năm I957. Đó là việc đều đặn. Và tôi đã đi tới trải nghiệm nhiều, nhiều điều qua việc chạy. Với mười sáu dặm một ngày tôi đã chạy vòng quanh thế giới bẩy lần trong mười năm đó. Sau khi bạn chạy hai hay ba dặm một khoảnh khắc tới khi mọi sự bắt đầu tuôn chảy và bạn không còn trong đầu, bạn trở thành thân thể, bạn là thân thể. Bạn bắt đầu vận hành như một sinh linh sống động - như cây vận hành, như con vật vận hành. Bạn trở thành con hổ hay con công hay con sói. Bạn quên mọi thứ về cái đầu. Đại học bị quên đi, bằng cấp bị quên đi, bạn không biết tới một thứ nào, bạn đơn giản hiện hữu.
Thực ra, dần dần, sau ba hay bốn dặm, bạn không thể quan niệm được bản thân bạn là cái đầu. Tính toàn bộ nảy sinh. Plato bị quên đi, Freud đã biến mất, mọi phân chia biến mất - vì chúng đã ở trên bề mặt - và sâu bên dưới sự thống nhất của bạn bắt đầu khẳng định bản thân nó.
Chạy ngược gió trong sáng sớm khi mọi thứ là tươi tắn và toàn thể sự tồn tại đang trong niềm vui mới, được tắm trong niềm vui sướng mới của ngày mới, và mọi thứ tươi tắn và trẻ trung, quá khứ đã biến mất, mọi thứ đã đi ra khỏi nghỉ ngơi sâu trong đêm, mọi thứ là hồn nhiên, nguyên sơ - đột nhiên ngay cả người chạy cũng biến mất. Chỉ có việc chạy. Không có người nào chạy, chỉ có việc chạy. Và dần dần bạn thấy rằng điệu vũ nảy sinh cùng gió, cùng trời, cùng tia sáng mặt trời đang tới, cùng cây, cùng đất. Bạn đang nhảy múa. Bạn bắt đầu cảm thấy cái đập của Vũ trụ. Đó là dục. Việc bơi trong sông là dục. Giao hợp không phải là điều dục duy nhất; bất kì cái gì mà thân thể bạn đập một cách toàn bộ mà không có cấm đoán nào là dục.
Cho nên khi tôi dùng từ 'tính dục' tôi ngụ ý kinh nghiệm này của tính toàn bộ. Bộ phận sinh dục chỉ là một trong các chức năng của tính dục. Nó đã trở thành quá quan trọng vì chúng ta đã quên chức năng toàn bộ của tính dục. Thực ra, cái gọi là các mahatma đã làm cho bạn thành rất, rất có tính chất bộ phận sinh dục. Toàn thể trách nhiệm đổ vào các thánh nhân và mahatmas - họ là thủ phạm, tội phạm. Họ không bao giờ bảo bạn tính dục thực là gì.
Dần dần tính dục đã trở nên bị giới hạn vào bộ phận sinh dục; nó đã trở thành cục bộ, nó không còn là toàn bộ. Tính dục cục bộ là xấu vì nhiều nhất nó có thể cho bạn sự giảm nhẹ; nó không bao giờ có thể cho bạn cực thích. Xuất tinh không phải là cực thích, mọi việc xuất tinh đều không là cực thích và từng cực thích không phải là kinh nghiệm đỉnh. Xuất tinh là của bộ phận sinh dục, cực thích là dục và kinh nghiệm đỉnh là tâm linh. Khi tính dục bị giới hạn vào bộ phận sinh dục bạn chỉ có thể có việc giảm nhẹ; bạn đơn giản mất năng lượng, bạn không thu được bất kì cái gì. Nó đơn giản là ngu xuẩn. Nó cũng giống như việc giảm nhẹ tới từ việc hắt hơi mạnh, không nhiều hơn điều đó.
Nó không có cực thích vì toàn thân bạn không đập rộn ràng. Bạn không trong điệu vũ, bạn không tham gia với cái toàn thể của bạn, nó không linh thiêng. Nó rất bộ phận và bộ phận không bao giờ có thể là cực thích vì cực thích là có thể chỉ khi toàn bộ bộ máy được tham gia. Khi bạn đập rộn ràng từ ngón chân tới đầu, khi mọi thớ thịt của bạn đập, khi mọi tế bào của thân thể bạn nhảy múa, khi có dàn nhạc lớn bên trong bạn, khi mọi thứ đang nhảy múa - thế thì có cực thích. Nhưng mọi cực thích không là kinh nghiệm đỉnh. Khi bạn đang đập một cách toàn bộ bên trong, nó là cực thích. Khi tính toàn bộ của bạn tham dự cùng với tính toàn bộ của sự tồn tại, nó là kinh nghiệm đỉnh. Và mọi người đã quyết định về xuất tinh, họ đã quên cực thích và họ đã hoàn toàn quên kinh nghiệm đỉnh. Họ không biết nó là gì.
Và bởi vì họ không thể đạt tới cái cao hơn, họ bị giới hạn vào cái thấp hơn. Khi bạn có thể đạt tới cái cao hơn, khi bạn có thể đạt tới cái tốt hơn, một cách tự nhiên cái thấp hơn bắt đầu biến mất theo cách riêng của nó. Nếu bạn hiểu tôi... dục sẽ được biến đổi, nhưng không phải bản năng dục. Bạn sẽ trở nên dục nhiều hơn. Khi dục biến mất bạn sẽ trở nên nhiều dục hơn. Dục sẽ đi đâu? Nó sẽ trở thành tính dục của bạn. Bạn sẽ trở thành nhiều tính giác quan hơn. Bạn sẽ sống với sự mãnh liệt hơn, với nhiều lửa hơn; bạn sẽ sống như con sóng lớn. Những con sóng nhỏ này sẽ biến mất. Bạn sẽ trở thành cơn bão, bạn sẽ trở thành gió lớn mà có thể làm rung cây và núi. Bạn sẽ là con sóng triều, trận lụt. Nến của bạn sẽ cháy từ cả hai đầu, đồng thời.
Và trong khoảnh khắc đó - cho dù bạn được phép sống chỉ một khoảnh khắc, điều đó là quá đủ - bạn có hương vị của vĩnh hằng.
Từ “Thiền: con đường của nghịch lí”, T.1, Ch.7
Ngô Trung Việt
No comments:
Post a Comment