(tiếp theo)
Dù muộn còn hơn không! Có những con người tôi phải tìm bằng được, phải gặp bằng được. Lâu nay tôi muốn đến thắp nén nhang viếng anh Võ Văn Tạo và chia sẻ nỗi đau với gia đình anh. Nay tôi đã đến.
Trước đó tôi liên lạc với Tiến (Tien Vo Van), em trai anh Tạo và cháu Trang (Vo Thu Trang). Thế là Tiến sốt sắng chờ đón. Tôi vừa về đến khách sạn một lúc thì em đến đón về nhà anh Tạo.
Anh và tôi chưa bao giờ gặp nhau, chỉ quen nhau qua Facebook rồi kết bạn ảo. Hai cuộc đời chúng tôi gần như chạy song song với nhau. Anh Tạo trẻ hơn tôi một hai tuổi, cũng theo gia đình tập kết ra Bắc năm 1955. Cả hai cùng được học hành và giáo dục theo lý tưởng XHCN, đều có lý lịch và trình độ để leo cao (Anh Tạo còn hơn tôi vì từng đi bộ đội, chiến đấu ở thành cổ Quảng Trị), nhưng đều không vào đảng. Tuy "ráng chịu" không vào đảng nhưng cả hai chúng tôi đều không chịu ngậm miệng trước cái xấu.
Có lẽ vì vậy chúng tôi gắn bó với nhau. Hai anh em hay gọi messenger cho nhau trao đổi, chia sẻ những bức xúc hoặc niềm vui. Lần cuối cùng anh gọi cho tôi là ngày 14.11.2023, khi anh Andre Menras Hồ Cương Quyết đến thăm anh ở Nha Trang.
Từ cuối năm 2017 anh phát hiện mình bị ung thư phổi. Căn bệnh hiểm nghèo này còn khiến anh bị thêm lao phổi và cuối cùng là di căn lên não. Thêm vào đó là bệnh cột sống làm cho cơ thể anh luôn đau nhức. Tuy bị bệnh tật hành hạ suốt sáu năm ròng, nhưng anh luôn tỉnh táo, lạc quan. Mỗi khi nói chuyện, chính anh lại là người làm cho tôi lạc quan về bệnh của anh. Chú em Đào Tiến Thi Thi Đào kể lại: Khi Thi vào Nha Trang thăm anh, anh dẫn chú đến gặp nhà văn Văn Biển. Anh nói đùa với anh Biển: “Thằng Thi nó cứ tưởng em sắp chết nên vội vào ngay, nhưng còn lâu em mới chết anh ạ!”.
Ngày 27.11.2023 anh vẫn còn post những bài cuối cùng lên Facebook cá nhân. Tôi chắc lúc đó anh đã đau lắm rồi.
Ngày 04.12,2023 anh qua đời. Suốt mấy năm anh ốm đau, có lúc phải vô Sài Gòn chữa bệnh, tôi đều không gặp được anh. Ngày anh mất tôi cũng không có mặt ở Việt Nam. Vì vậy lần này tôi phải đến viếng anh bằng được.
Khi em Tiến chở tôi đến nhà chị Lan (Trần Thị Ngọc Lan), tôi chưa biết là mình nên giới thiệu thế nào để chị khỏi bỡ ngỡ về vị khách lạ. Nhưng mới thấy tôi chị Lan đã kêu đúng tên như người thân quen từ lâu. Chị nói anh Tạo vẫn kể về anh và em cũng đã đọc sách của anh.
Đứng trước bàn thờ anh Tạo, tôi thầm nói: Cuối cùng tôi cũng đã đến thăm được anh, dù muộn.
Một lúc sau, cháu Trang và con gái về. Tôi thấy cháu Trang mang rất nhiều nét của bố. Cả nhà quây quần nói chuyện được một lúc thì tôi phải về, vì bữa tối hôm đó đã hẹn với gia đình các em Hà và Enga . Thế là chị Lan hẹn tôi trưa hôm sau gặp nhau ở quán Nha Trang View bên bờ biển để còn hàn huyên.
Chị Lan cũng là con gia đình kháng chiến tập kết ra Bắc năm 1955, cũng học ở ngoài đó nên chị chia sẻ với anh Tạo và tôi rất nhiều điều. Anh Tạo là người có tư chất thông minh nên tuy học ngoại thương và làm thương mại, nhưng anh có khả năng viết và phát biểu các vấn đề rất mạch lạc, dễ hiểu. Khi nhìn ra chuyện xấu anh công khai lên tiếng trên báo chí và điều đó khiến anh bị đẩy về phía "chống đối", "phản động".
Một khi đã bị như vậy, cuộc sống gia đình bị ảnh hưởng rất nhiều. Hàng xóm, bạn bè, đồng nghiệp có cái nhìn khác về họ. Nhất là cháu Thu Trang đang làm việc tại đài truyền hình Khánh Hòa KTV. Người phản biện, đấu tranh bị kỳ thị ở Việt Nam buồn nhất không phải vì hàng xóm bạn bè xa lánh, mà vì người thân cản trở khi bị ảnh hưởng quyền lợi.
Nhưng anh Tạo luôn được vợ con và các em ủng hộ. Họ biết anh làm đúng theo lương tâm. Anh tự hào về họ.
…
Đến Nha Trang tôi cũng toại nguyện vì gặp lại được anh Phan Trường Duyêt. Nếu gõ google, người ta sẽ biết anh là giáo sư tiến sĩ y khoa, từng viết vài đầu sách về chẩn đoán siêu âm trong sản khoa.[1]
Năm 1982, anh Duyệt đi tu nghiệp ở Hà Lan về, mang theo một lô sách vở y khoa và một cái máy siêu âm 2D. Việt Nam những năm đó đang bị cấm vận, ngập trong khó khăn kinh tế, xã hội. Người ta đi nước ngoài đua nhau mua bất cứ những gì bán được để kiếm ăn, từ cái quạt tai voi, nồi áp suất, dây may so đến cái ổ bi xe máy. Anh vác cái máy siêu âm đó về tất nhiên chẳng bán được cho ai, mà dùng để chữa bệnh thì cũng không thu được đồng xu nào của bệnh nhân.
Bệnh viện Sản Trung ương, nơi anh làm việc, mừng lắm. Họ xếp cho anh một căn phòng có điều hòa nhiệt độ để đưa cái máy siêu âm 2D đầu tiên trong toàn quốc vào sử dụng. Lúc đó em gái tôi là bác sỹ nhãn khoa ở Viện Mắt Trung ương cũng đang sử dụng máy siêu âm 1D nên em và anh Duyệt hay trao đổi kinh nghiệm với nhau. Anh Duyệt nhờ tôi giúp ghi hình ảnh từ máy siêu âm sang băng video để anh làm tài liệu giảng dạy. Thế là tôi may mắn quen anh, một trong những chuyên gia hàng đầu về sản đang chủ nhiệm "Khoa Sản II" chuyên xử lý các ca đẻ có vấn đề.
Lúc đó bệnh viện nào ở Việt Nam cũng nghèo thê thảm. Quần áo của bác sỹ và y tá luôn ngả màu, nhăn nheo. Đa số các bác sỹ đều gày gò, khắc khổ. Nổi bật giữa họ là anh Duyệt, đẹp trai, hồng hào (mới đi Tây về) áo blu trắng toát, là thẳng nếp, nói năng nhỏ nhẹ. Bệnh nhân được một bác sỹ như vậy điều trị, ai cũng tin tưởng. Tuy là bác sỹ XHCN, nhưng nhìn anh tôi thấy không khác gì các ông bác sỹ thời tây như bác Vân A, bác Tôn Thất Tùng. Rồi khi đến thăm anh trong căn hộ trên tầng 3 của khu nhà xây lắp ghép Trung Tự, tôi thật ngạc nhiên. Chị Nga vợ anh, một trí thức nguồn gốc trâm anh, có vẻ đẹp thanh tú và nếp văn minh của con gái Hà Nội. Vậy mà hai anh chị và 3 cháu chỉ ở trong một căn hộ 27m².
Anh Duyệt thân tôi không phải vì giúp gì được cho anh về video, mà bởi cùng chia sẻ với nhau những suy tư về cuộc đời và khoa học. Sau này anh kể là lúc biết tin tôi bỏ đi Đức, anh buồn lắm. Anh lo và tiếc cho tôi.
Còn tôi thì không bao giờ quên anh. Khi vợ tôi sanh hai cháu đều được anh đưa về khoa anh. Nhiều người thân và bạn bè tôi cũng được hưởng cái ân huệ đó.
Cuối cùng, qua Facebook tôi tìm được anh. Mới vừa kết nối với nhau qua Zalo là anh gọi ngay cho tôi. Hai anh em đều mừng rơi nước mắt vì tìm ra nhau. Anh không còn lo rằng thằng em phải bỏ nghề để đi lang bạt kiếm ăn xứ người nữa. Cuối cùng nó vẫn là thằng thợ kỹ thuật video xưa.
Hôm 08.05 vừa rồi, tôi bấm chuông nhà anh ở Nha Trang. Anh mở cửa giang tay ôm tôi như một thằng em út. Hơn 30 năm qua, anh đã già đi nhiều, nhưng ở ông già 88 tuổi vẫn toát lên sức sống và sự minh mẫn, dù anh mới vừa chịu một mất mát lớn. Chị Nga đã qua đời cách đây hai năm, sau bảy năm chiến đấu với bệnh tật. Chính số phận của chị Nga đã đưa anh vào Nha Trang.
Sau khi tôi đi Đức, gia đình anh vẫn sống thanh đạm trong căn hộ nhỏ ở Trung Tự, không hề có nguồn thu nhập phụ nào. Là giáo sư ở Đại học Y Hà Nội, kiến thức của anh về chẩn đoán siêu âm đã vượt qua khuôn khổ sản phụ nên anh cứu chữa được rất nhiều bệnh nhân nặng khác. Trong số đó có một bệnh nhân đặc biệt là ông Nguyễn Thanh Bình, bí thư Thành ủy Hà Nội. Ông Bình biết ơn anh và đã giúp anh chị đổi đời.
Số là bố mẹ chị Nga có một căn nhà ở phố Nhà Chung đã bị nhà nước trưng thu từ cuối những năm 1950 để làm cửa hàng gạo. Sau khi mở cửa kinh tế thì chẳng ai cần gạo mậu dịch nữa. Cửa hàng đóng cửa, nhưng họ không chịu trả nhà cho gia đình chị. Nay ông Bình chỉ viết vài bức thư tay là căn nhà lại quay về với chủ cũ. Được ngôi nhà ngay trong phố cổ, anh Duyệt mua máy siêu âm 3D và mở phòng mạch ở đó. Tên tuổi, trình độ và đạo đức của anh khiến phòng mạch nổi tiếng như cồn. Từ đó anh chị không còn phải lo về kinh tế nữa.
Khi chị Nga bị bạo bệnh, anh dành thời gian đưa chị đi các nơi để chữa trị. Vào đến Nha Trang chị cảm thấy khỏe ra. Thế là anh bán ngôi nhà ở Nhà Chung, bỏ phòng mạch để đưa chị vào Nha Trang sống. Quyết định đó đã giúp chị Nga sống được thêm bảy năm nữa. Trong thời gian đó, anh đã coi việc chăm sóc, chữa bệnh cho vợ là nghĩa vụ của cuộc đời. Nay động lực đó mất đi làm anh hụt hẫng khá lâu.
Giờ đây nguồn vui duy nhất còn lại của anh là lập một thư viện cho ngành y Việt nam. Với uy tín quốc tế của mình, anh đã xin được rất nhiều sách giáo khoa, tài liệu và công trình nghiên cứu từ khắp thế giới để sinh viên và giáo viên các trường y được sử dụng miễn phí. Hàng ngày, anh miệt mài biên soạn và viết giới thiệu sách.
Lúc nào đó các thầy thuốc Việt Nam sẽ phải vinh danh cái "Thư viện Phan Trường Duyệt" mà anh để lại cho đời.
(Còn tiếp)
[1] https://xuatbanyhoc.vn/tac-gia/gsts-phan-truong-duyet-tg32
Nguyễn Xuân Thọ
No comments:
Post a Comment