Thế giới Truyền thông trong thời đại Thông tin/The Information Age

THỜI ĐẠI “CHĂN THẢ” CỦA TIN TỨC: KHI CÔNG CHÚNG BỊ “DẮT MŨI” KHÔNG THƯƠNG TIẾC

Trong xã hội hiện đại, nơi thông tin được tiêu thụ nhanh hơn cả bữa ăn sáng, báo chí đang đứng giữa hai lằn ranh: đưa tin để khai sáng hay kể chuyện để làm vừa lòng người đọc.

Phóng viên thu thập dữ liệu theo hai cách hoàn toàn khác nhau – và đôi khi không tương thích – dẫn đến nguy cơ “dắt mũi” công chúng nếu không kiểm chứng kỹ lưỡng.

Ở chế độ điều tra khoa học, các phóng viên có quan hệ đối tác với các nhà khoa học - họ đăng tin về những bước tiến khoa học và giúp chuyển chúng sang một ngôn ngữ mà công chúng có thể hiểu, một việc mà đa số các nhà khoa học không giỏi.

Ở chế độ tin nóng, các phóng viên cố gắng tìm hiểu xem chuyện gì đang diễn ra trên thế giới bằng cách thu thập thông tin từ các nguồn - những nhân chứng cho các sự kiện. Phóng viên ấy có thể có chỉ một nhân chứng, hoặc cố gắng xác nhận với một người thứ hai hoặc thứ ba. Một phần công việc của phóng viên trong những trường hợp này là xác nhận độ chân thực và đáng tin cậy của nhân chứng.

Chính ở đây, một sự nhầm lẫn nguy hiểm xuất hiện: nhiều câu chuyện không tạo thành dữ liệu khoa học.

Giai thoại, dù có số nhiều, vẫn không phải bằng chứng.

Tuy nhiên, nhu cầu giải trí lồng ghép trong tin tức – mong muốn có những “câu chuyện hấp dẫn” – khiến truyền thông thường ưu tiên tính kể chuyện hơn là sự chính xác.

Đây là lý do cốt lõi giải thích vì sao các tin đồn, phản tri thức và thực tế giả có thể được lan truyền dễ dàng đến thế bởi truyền thông.

Sự chắc chắn tuyệt đối ở đa số các câu chuyện tin tức và phát hiện khoa học là thứ không tồn tại.

Nhưng là con người, chúng ta tìm kiếm sự chắc chắn.

Những kẻ mị dân, độc tài, giáo phái cuồng tín, và thậm chí một số tôn giáo bày ra sự chắc chắn - một sự chắc chắn giả tạo - thứ mà nhiều người cảm thấy không thể cưỡng lại.

Nếu báo chí không giữ vững vai trò phản biện và kiểm chứng, họ sẽ không khác gì người chăn thả tin tức, bỏ mặc công chúng đi theo những lối mòn tư duy sẵn có.

Trong thời đại mà niềm tin bị bào mòn, thì sự tỉnh táo và dũng cảm của người làm báo càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.

Nhã Nam