Lục bộ

Thời phong kiến chỉ có 6 Bộ, ngày nay chúng ta có gần 30 Bộ, chưa kể các cơ quan ngang Bộ thuộc Chính Phủ. Phải có hơn một trăm cơ quan tương đương, nếu tính cả các Ủy Ban của Quốc Hội, các Ban bên Đảng. Quan hàng Tỉnh ngày xưa chỉ có Tổng Đốc, Án Sát, Tuần Vũ, ba ông quyết mọi việc, ngày nay cũng hàng trăm ông chia làm 3 hệ thống: Tỉnh Ủy, Ủy Ban Nhân Dân, Hội Đồng Nhân Dân. Ngày xưa Quan Huyện, Quan Phủ giải quyết mọi việc trong Huyện, Phủ, có chừng một tiểu đội lính lệ theo hầu. So với chủ tịch Xã, Phường hiện nay còn ít người giúp việc hơn nhiều.
Làm thế nào một hệ thống nhỏ nhẹ như vậy lại vận hành được? Khi đó chưa hề có máy móc điện tử, cơ sở dữ liệu như ngày nay.
Chúng ta hãy nói về 6 Bộ xem chúng có thực sự tương đương với Bộ ngày nay không. Lục Bộ là Lễ, Lại, Binh, Công, Hình, Hộ. Nhiều người tưởng Bộ Lại là cao nhất, thực ra Bộ Lễ mới đứng đầu các Bộ. Bộ Lễ phụ trách lễ nghi, tổ chức các buổi chầu ( tương đương các phiên họp Chính phủ, Quốc Hội, Hội nghị, Đại hội Đảng), các ngày lễ, giỗ kị, ma chay, quốc tang, dự thảo, công bố, tuyên đọc các sắc chỉ của vua. Bộ Lễ phụ trách cả các vấn đề về học vấn, tuyển chọn, đào tạo nhân tài, tổ chức các kỳ thi, công bố chương trình đào tạo, luật lệ, quản lý đền đài, miếu mạo, phong thần thánh (siêu quyền lực). Bộ Lễ còn kiêm luôn Ngoại giao. Ngày chầu, trăm quan đứng ở đâu, lúc nào quỳ, đứng hay ai được nói đều do quan bộ Lễ điều khiển và đàn hặc nếu không hợp quy cách. Vua không hề nói lời nào, thậm chí chỉ ngồi trong điện, không ai thấy mặt, nói câu gì cũng là do quan Bộ Lễ xướng. Bộ Lại quản lý trăm quan, điều động, cắt cử. Tuy vậy, Bộ Lại chỉ có uy với các quan bé và làm thủ tục. Cỡ Tam phẩm, Nhị phẩm trở lên đã có Viện Cơ Mật và nhà vua quyết.
Bộ Binh coi việc quốc phòng và công an, quản lý các lực lượng vũ trang. Bộ Công lo việc xây dựng, nghiên cứu khoa học công nghệ cũng chỉ nhằm vào việc xây dựng hạ tầng thành quách, cung điện, phủ vua quan, công đường. Bộ Hình lo việc thực thi pháp Luật. Bộ Hộ lo việc thống kê dân số để đốc thu thuế. Túm lại những vẫn đề khác như kinh tế, văn hóa, giáo dục,... xã hội hóa hết. Nhà nước chỉ quản lý những cái xã hội không làm được nên rất tinh giản.
Ở địa phương cũng chỉ có 3 vấn đề: Án Sát coi Pháp Luật, Tuần Vũ coi việc quân sự, Tổng Đốc lo cai trị.
Tất nhiên xã hội ngày xưa đơn giản, ít vấn đề, nhưng có lẽ ngày nay chúng ta cũng không nên thêm vấn đề nếu không thật cần thiết. Tôi nghĩ khoảng dưới 10 Bộ là vừa, đỡ mất công phối hợp.

Nguyễn Ái Việt (DEBRECEN.vidi72)