Phong thanh

Phong thanh hạc lệ là một thành ngữ chữ Hán rất hay, đã được du nhập vào Việt Nam và bị biến nghĩa. Thành ngữ này chỉ sự hoang mang, thần hồn nát thần tính, chung quy do thiếu hiểu biết về hiện trạng.
Phong = gió, thanh = tiếng, hạc= chim hạc, con vật quý giống con cò, lệ=kêu. Nghĩa đen là tiếng gió thổi, hạc kêu. Hàm ý là nghe những tin vớ vẩn mà hoang mang khiếp sợ, tự dẫn đến thiệt hại lớn hơn.
Điển tích này bắt đầu từ trận Phì Thuỷ thời Đông Tấn (họ Tư Mã, dòng dõi Tư Mã Ý). Khi đó nhà Tấn bị các tộc người phương Bắc vào xâm lấn, phải chạy về phía Nam. Nhà Tiền Tần là một trong các tộc rợ Hồ, nhờ sử dụng quân sư người Hán là Vương Mãnh trở nên lớn mạnh, thống nhất phía Bắc Trung Quốc. Mãnh chủ trương phân chia Nam Bắc chung sống với nhà Tấn. Năm 338, sau khi Mãnh qua đời vua Tiền Tần là Phù Kiên đem 100 vạn quân Nam Tiến muốn thống nhất Trung Quốc. Binh lực của Tấn chưa đầy 8 vạn quân do Tạ Huyền thống lãnh đóng tại Phì Thuỷ, bờ Nam sông Dương Tử. Trước khi hai bên giáp trận Huyền cử dũng tướng là Lưu Lao Chi đem 3 nghìn quân vượt sông, tiêu diệt một đồn tiền tiêu của quân Tiền Tần có 5 vạn quân. Do không ngờ quân Tấn yếu ớt lại dám tấn công, 5 vạn quân bị tàn sát không thương tiếc. Đòn tiến công này mang ý nghĩa nâng cao sĩ khí của quân Tấn và làm quân Tiền Tần có chút nao núng kiêng dè Lưu Lao Chi.
Tuy vậy sau vài ngày, đại quân Tiền Tần đến như kiến ở bờ Bắc. Phù Kiên trỏ roi sang bờ Nam nói “Chỉ cần quân ta ném roi ngựa cũng lấp bằng Phì Thuỷ”. Hôm sau Tạ Huyền đem quân vượt sông bày trận ở bở sông. Nhìn thấy quân Tấn mỏng manh, Phù Kiên cho dàn quân thành nhiều lớp, trùng điệp tiến lên như sóng biển. Khi quân Tiền Tần đến gần, Tạ Huyền mới ra lệnh kéo ra hàng nghìn dàn phóng lao khổng lồ. Quân Tấn phải dùng búa lớn để đánh bật các lẫy nỏ. Mỗi dàn phóng ra các ngọn lao sắc lẹm dài vài mét. Do quân Tiền Tần dày đặc nên hiệu quả sát thương kinh người, các mũi lao đều xuyên táo nhiều người như kẹp chả. Tuy chỉ vài ngàn người bị chết trong đợt lao đầu tiên nhưng cảnh tượng hãi hùng có ảnh hưởng tâm lý cực lớn. Thêm vào đó quân của Lưu Lao Chi xuất trận giết sạch những người còn sót lại. Quân Tiền Tân lập tức tan vỡ và bỏ chạy, nhưng lại mắc kẹt vào đám quân phía sau dồn tới. Như con thú cùng đường họ giết sạch những người cản đường, dẫm đạp lên nhau mà chạy. Thành thử quân Tấn giết được 1, quân Tiền Tần tự giết nhau đến 10. Em trai Phù Kiên là phó soái cũng bị loạn quân giết chết. Hoảng loạn đến mức vài ngày sau, nghe tiếng gió thổi, hạc kêu quân Tiền Tần mới nhóm họp, lại tự tan vỡ và chạy.
Các cụ ta từ thành ngữ phong thanh hạc lệ, chế ra cụm từ “nghe phong thanh”, rồi dùng sai thành “nghe phong phanh”.
Đêm qua nghe tin đồn về bệnh nhân 17, mọi nguòi đã tấp nập mua thực phẩm vét sạch chợ. Chiều nay các chợ lại đầy ứ do hàng ngàn phương tiện mang thêm thực phẩm vào. Chắc mấy bữa nữa công ty rác lại đi dọn thịt thối. Khéo nóng lên lại thành dịch tả. Đúng là “phong thanh”.

Nguyễn Ái Việt (DEBRECEN.vidi72)