Liêm Pha và Lý Mục,

Cuối đời Chiến Quốc có 4 danh tướng, Vương Tiễn và Bạch Khởi của nước Tần, Liêm Pha và Lý Mục nước Triệu. Liêm Pha và Lý Mục tài năng không kém, lại ở thế yếu, vua thì ngu dốt dở hơi, không chuyên dùng, nên cuối cùng Triệu thất bại mất nước.
    Liêm Pha là danh tướng Triệu, bắt đầu nổi lên khi cầm quân nước Triệu dưới quyền chỉ huy của Nhạc Nghị, đánh thắng quân Tề. Sau đó ông được cử cầm quân nhiều lần đánh Tề, Ngụy, đều thắng, nên được phong làm thượng khanh.
    Sự nghiệp của ông bắt đầu sáng chói khi được trao binh quyền thay danh tướng Triệu Xa chống quân Tần. Ông biết quân Tần mạnh, chỉ cố thủ không đánh. Tướng Tần là Vương Hột bèn phao tin "Liêm Pha không đáng kể, Tần chỉ sợ Triệu Quát (con Triệu Xa)". Vua Triệu bèn cách chức Liêm Pha, thay bằng Triệu Quát. Tần cử Bạch Khởi, đánh bại và giết Triệu Quát, chôn sống 40 vạn quân Triệu ở Trường Bình.
    Sau trận Trường Bình, thừa tướng nước Yên là Lật Phúc, cho là nước Triệu suy yếu, bèn cử đại binh đánh Triệu. Liêm Pha được cử làm tướng, đánh bại quân Yên, giết chết Lật Phúc. Sau đó, Liêm Pha mang quân đánh Ngụy chiếm được đất Phồn Dương. Sau đó, vua Triệu lại nghe lời cận thần, cho rằng Liêm Pha già, thay ông bằng Nhạc Thừa, con Nhạc Nghị. Liêm Pha nổi giận đánh Nhạc Thừa, và phải lưu vong, chết ở đất khách.
     Khi đó Tần Vương Chính lại sai Lý Tín, Vương Tiễn đem quân đánh Triệu ráo riết. Vua Triệu đành cử Lý Mục làm đại tướng quân, cầm quân cự quân Tần.
     Lý Mục vốn là tướng cầm quân Triệu chống quân Hung Nô ở phía Bắc nhiều năm. Ông cho rằng nếu chỉ đánh thắng một vài trận mà không tiêu diệt được thực lực của Hung Nô sẽ không bao giờ kết thúc được chiến tranh. Ông giả thua nhiều trận nhỏ, giữ chặt biên giới, khi Hung nô vào thực hiện vườn không nhà trống, khiến Hung Nô phải rút lui, bào toàn biên giới. Nhưng triều đình Triệu cho Lý Mục là nhát gan, kém tài. Vua Triệu gửi thư quở trách. Nhưng Lý Mục vẫn giữ nguyên chiến thuật cũ. Nhà vua nghe cận thần dèm pha bèn cách chức của Lý Mục cử người khác thay. Viên tướng mới đem quân tập kích Hung Nô, kết quả đại bại, quân Triệu tổn thất lớn. Nhà vua lại cho mời Lý Mục. Ông giao ước phải được theo ý mình mới nhận chức. Nhà vua phải nghe theo. Sau vài năm huấn luyện quân sĩ thành thục, Lý Mục dụ cho Hung Nô đem toàn bộ binh lực tấn công. Ông giả vờ thua trận đầu, để Hung Nô đem toàn bộ quân đội vào chiến trường. Lý Mục bày nhiều trận liên hoàn, tiêu diệt gần như toàn bộ quân Hung Nô. Sau đó Hung Nô khiếp vía và không còn thực lực để xâm lấn nước Triệu.
     Sau khi Liêm Pha lưu vong, Triệu phải mời Lý Mục thống lĩnh quân đội chống Tần. Lý Mục nhiều lần đánh bại quân Tần. Tuy vậy do quân Triệu yếu nên nặng về phòng thủ. Một lần nữa các cận thần lại gièm pha Lý Mục với vua Triệu. Vua Triệu tước binh quyền của Lý Mục, nhưng Lý Mục nói "Ta đang cầm quân chống giặc, không thể giao binh quyền". Vua Triệu bèn sai vũ sĩ ám sát giết chết Lý Mục để giành binh quyền. Mất tướng tài, quân Triệu bị quân Tần đánh tan, nước Triệu diệt vong.

Nguyễn Ái Việt (DEBRECEN.vidi72)