Tản mạn về nghệ thuật và ẩm thực

Tôi thường nghĩ âm nhạc tác động lên thính giác, hội hoạ điêu khắc tác động lên thị giác đều là nghệ thuật, tại sao tác động lên các giác quan khác lại không được tôn vinh.
       Có lẽ vị giác, khứu giác và xúc giác không lưu giữ cố định được. Tôi nghe một cô gái tả về chấn động tâm lý như luồng điện khắp châu thân và thấy hồn mình bay lên khi thoáng ngủi thấy mùi nước hoa quen thuộc của người yêu ở xa. Tác động mạnh mẽ như vậy còn hơn cả nghệ thuật. Tôi vẫn thường ngửi mùi cỏ nồng sau mỗi cơn mưa lại nhớ những cơn mưa thời thơ bé, hay những buổi hẹn chiều hè Hungari xa thẳm, nhiều khi choáng người vì hoài niệm trào dâng.  Có thể còn mạnh mẽ và gợi hình ảnh còn sắc nét hơn nhạc của Vivaldi. Kỳ nam, trầm hương, nước hoa “Độc dược” có thể xem là tương đương của các bản nhạc trữ tình nhất.
    Tôi chưa tưởng tượng hết nổi nghệ thuật tác động lên xúc giác sẽ như thế nào. Chắc hẳn người mù sẽ biết thưởng thức loại hình nghệ thuật này hơn chúng ta. Có thể chúng ta không vượt nổi sáng tạo của Thượng Đế về làn da mịn màng, cơ bắp săn chắc, viên đá cuội nhẵn lì, mát lạnh, hay hơi ấm của đống lửa trong rừng lạnh. Nghệ thuật là những gì con người vượt Thượng Đế.
      Còn vị giác thì sao. Cụm từ “nghệ thuật ẩm thực” là một trò chơi tu từ mị dân. Thâm tâm của những người nói cụm từ này vẫn không coi các đầu bếp kiệt xuất ngang hàng với Mozart, Beethoven, Picasso hay Tề Bạch Thạch. Các món ăn cũng là tác phẩm con người vượt qua Thượng Đế. Từ đậu đến Đậu phụ đã là một đoạn đường xa, từ Đậu phụ đến Chao lại là kiệt tác. Có lẽ Vị giác chứa quá nhiều thị dục nên khó thăng hoa thành nghệ thuật chăng? Cũng như mĩ cảm giới tính dù không ai thoát nhưng chẳng phải là nghệ thuật hoặc có chăng cũng phải buộc vào các loại hình nghệ thuật khác, như nhạc, hoạ, điện ảnh.
    Các thợ cả của ẩm thực thường là đàn ông, nhưng những người thực hiện chúng thường xuyên hơn lại là phụ nữ. Vì vậy ẩm thực của một dân tộc thường phản ánh khí chất của người phụ nữ. Ẩm thực Việt Nam hơi nhạt nhẽo, vì nhiều đồ luộc.
     Cuối cùng chúng ta có thể tự hỏi đâu là tinh tuý của ẩm thực Việt. Mọi người thường nói đến Phở. Tôi cũng cho Phở là một kiệt tác, nhưng không phải sáng tạo thuần Việt, mà có thể xem đó là thành công của hội nhập quốc tế, hương vị Việt, phong cách Pháp có chút phong vị Trung Quốc. Phở ra đời khoảng đầu thế kỷ XX. Nguyễn Trãi, Trần Quốc Tuấn, Nguyễn Huệ, Hồ Xuân Hương chưa bao giờ được nếm Phở. Cũng có nguòi cho là Chả Giò hay Nem Rán. Bà hàng xóm của tôi nói món này ở Bắc gọi là nem Sài gòn, trong Sài gòn lại gọi là nem Hà Nội. Từ đó suy ra món này mới có vào thời thuộc Pháp.
     Nói đặc biệt là phải không đâu bằng như nước source của Pháp, mì Ý, đồ chua và súp Hungari, thịt cừu nướng và trứng cá Nga. Có lẽ Việt Nam nhất thế giới là rau thơm, phong phú và đặc sắc không đâu bằng. Ý có các loại mì khác nhau, Pháp có các loại pho mai khác nhau, Hung có các loại dưa chua khác nhau, Nhật có các loại gỏi cá sống khác nhau, cớ sao Việt Nam không thể có các món cuốn rau thơm khác nhau. Có thể thi vô địch về món cuốn do sự đa dạng đó. Tôi có thời gian và tiền thì sẽ muốn mở 2 nhà hàng Việt Nam. Một là cuốn rau sống. Người ăn sẽ tuỳ ý gia giảm để tạo ra hương vị riêng. Thứ hai là noodle house, các loại mì, bún, phở, và các loại bánh làm từ bột.

Nguyễn Ái Việt (DEBRECEN.vidi72)