Một ngườicha (7)

Ba tôi, thuở học trò

Ông Nội là 1 điền chủ, không thuộc đẳng cấp giàu nhất trong huyện Điện Bàn, nhưng cũng khá, có thể nhất nhì trong làng Châu Lâu .
Những nhà khá giả và giàu, đều có đất rộng, cất nhiều nhà, dùng cho nhiều việc, cho nhiều thành viên gia đình hay người giúp việc
Khu nhà ông Nội có 2 nhà ngói, độ 15 x 10 m. Thời đó, có nhà ngói là thuộc vào khá giả
Nhà có nền tráng xi măng (1 dấu hiệu khá giả, vì nhà dân, thường là nền đất hay có lát gạch tàu). Các bộ phận khác như cửa, bàn ghế, tủ, v.v. đều bằng danh mộc chạm trổ công phu.
Nhà chánh dành riêng cho việc thờ phụng và tiếp đãi
Nhà phụ dùng cho gia đình, và trên gác dùng để chứa lúa để tránh lúa hư khi lụt . Ở Quãng Nam, mỗi năm đều có lụt, tuy không lâu, nhưng khi nước lên, thì rất cao
Thêm vào 2 nhà phụ, có nhà bếp, nhà ngang dùng để ép mía làm đường dùng trong nhà và bán cho dân làng
Máy ép mía, chung chung, nguyên tắc như máy ép mía ngày nay, nhưng 2 con lăn (bánh xe ép) là bằng gỗ . Nước mía ép ra chảy theo ống, qua 1 nhà khác (để giảm việc bị cháy cùng lúc 2 gian nhà) có 3 chảo đường kính khoảng 1,2m, kê trên 1 lò đất .
Lửa nung nóng trong chảo 1 làm nước sôi, cho đến khi thợ làm đường cho qua chảo 2 dưới dạng dung dịch sệt. Khi đường trong chão 2 khá đặc, thợ cho qua chảo 3. Khi đường đặc đúng độ, thợ múc nước đường vào nhiều chén đất . Khi đường trong chén đất khô, thì đổ ra, như vậy có đường để xài hay bán
Cơ sở làm đường là do ông Cố xây dựng . Vì vậy nên quá cũ, bệ rạt, và vì nền nhà thấp, nên hay ngập lụt
Bác tôi, con cả của ông Nội, là kỹ sư, quyết định xây lại khu nhà mới đủ tiện nghi, “hiện đại”, và hoành tráng hơn . Bác chuẩn bị "họa đồ" ( thiết kế) xây cất và ông Nọi chuẩn bị mua vật liệu theo ý Bác
Thời đó, xây dựng theo họa đồ là 1 việc rất mới, phức tạp, mất nhiều thơi gian chuẩn bị
Trước nhất là phải chuẩn bị gỗ cho sườn nhà, cửa, vách .
Thời đó, làm gì có cửa hàng cung cấp vật liệu . Nên cất nhà là phài lo vật liệu trước cà năm
Ông Nội cho thợ lên rừng, lựa gỗ để mua, mua xong, phải chờ đến mùa lụt mới cho trôi hay chở đến nơi
Gạch, đá, vôi, xi măng, v.v. cũng phải chuẩn bị trước đó lâu
Khi có gỗ, phải mướn thợ cưa, thợ mộc làm gỗ theo họa đồ . Cột, kèo, xuyên, trính, cửa lớn, cửa sổ, v.v. đều do thợ làm tại chỗ, và công nhân ăn ở tại nơi cả năm
Nhà mới có lầu, có phòng khách (1 lối kiến trúc phương tây) phòng ăn ở tầng trệt . Trên lầu, có phòng thờ, phòng ngủ, đủ tiện nghi, theo thời đó, nhưng không có điện và nước máy.

(còn tiếp)

Nguyen Q Quy