LÝ TRIỆN VÀ ĐINH LỄ

Theo Ngô Sĩ Liên trong số các tướng giỏi của Lê Thái Tổ, Lý Triện và Đinh Lễ đứng hàng đầu. 
Lý Triện là Thiếu Úy có chỗ chép là Thái Úy. Đinh Lễ gọi Thái Tổ là cậu, được phong Tư không, có chỗ chép lầm là Thái Giám.Theo lệnh Lê Lợi đem quân ra Bắc cùng Phạm Văn Xảo, Đinh Lễ, Trịnh Khả, Nguyễn Xí và bọn Lê Bị, Lê Khuyển vào tháng 8 năm Bính Ngọ (1426).
Ngày 12, Triện đem 3000 quân áp sát thành Đông Quan. Quân Minh thấy Triện có một cánh quân lẻ loi, đem binh chặn đánh. Triện, Khả quyết chiến đánh tan quân giặc ở Ninh Kiều, chém 2000 thủ cấp. 
Ngày 20 tháng 9, Triện đánh nhau với quân Minh ở cầu Mọc chém 1000 thủ cấp. 
Tháng 10, Tổng binh Sơn Thành Hầu nhà Minh là Vương Thông cùng Tham tướng là Mã Anh đem 50 nghìn quân và 5 nghìn quân kỵ tiến sang nước ta. 
Vương Thông qua Cầu Giấy đóng quân ở huyện Hoài Đức, Phương Chính qua Cầu Cót đóng quân ở Láng. Sơn Thọ, Mã Kỳ đem quân qua cầu Mọc tiến đến Thanh Oai. Ba đạo quân dàn quân san sát đóng doanh trại dài mấy chục dặm, tinh kỳ rực rỡ, rợp trời, giáo mác tua tủa, sáng quắc, tự cho là khí thế có thể nuốt chửng quân ta. 
Đinh Lễ cùng Lê Bí mai mục ở cánh đồng Sốm ở Thanh Oai, rồi cho nghi binh khiêu chiến Sơn Thọ Mã Kỳ. Thọ và Kỳ đuổi theo rơi vào trận mai phục quân ta chém hơn ngàn thủ cấp. Lý Triện đem quân tập kích vào quân của Phương Chính nhưng Chính đã kịp rút.
Triện bèn tiến đánh Vương Thông. Thông lập bẫy chông chà, voi của Triện trúng chông, phải rút về cố thủ và báo cho Lễ biết Vương Thông đang tiến đánh. 
Lễ khi đó đang phục binh ở Thanh Trì đợi giặc, nghe tin báo của Triện bèn tiến lên hội quân với Triện ở Trung Hòa. 
Thông đem súng lớn ngầm đem đặt sau doanh của Lễ Triện, định giao binh thì nổ súng phía sau, áp đảo một đòn tiêu diệt quân ta. Lễ và Triện biết được mưu ấy, bèn dùng ngay mưu đó để đánh lại, hạ lệnh cho quân nghe tiếng súng vẫn nằm yên không nhúc nhích. Thông bèn cho toàn quân tiến lên, quân trải dài từ Chúc Động, Tốt Động tới Ninh Kiều. Phục binh ta nổi dậy bất ngờ phá tan 5 vạn quân giặc tại Chúc Động, Tốt Động. Sông Ninh Kiều tắc nghẽn xác giặc. Bắt sống 1 vạn tên. Vương Thông Mã Kỳ Phương Chính chạy thoát thân trốn vào thành Đông Quan. 
Ngày 22 tháng 10, Lê Lợi mang đại quân ra Bắc đóng quân ở Thanh Trì. Ngày 23 sai Trần Nguyên Hãn mang quân thủy ra cửa sông Hát tiến vào bến Đông Bộ Đầu, Đinh Lễ đem 1 vạn quân đến cầu Trung Hòa. Vua dẫn quân áp sát thành Đại La. Phương Chính phải chạy vào thành. 
Mùa xuân tháng giêng năm Đinh Mùi (1427), Lê Lợi vây Đông Quan. Đinh Lễ đánh cửa Nam, Lý Triện đánh cửa Bắc. 
Ngày 7/2, Phương Chính đem quân ra Từ Liêm đánh úp quân ta. Lý Triện hăng hái chống giặc mà tử trận.
Ngày 9/6 Vương Thông đem quân tinh nhuệ ra cửa Nam đánh quân ta. Đinh Lễ và Nguyễn Xí đem 500 quân và cưỡi voi ra đánh tại My Động. Voi bị sa lầy, quân Minh bèn bắt được Lễ và Xí. Lễ quật cường mắng giặc nên bị giết. Xí bị cầm tù, nhân đêm trời mưa trốn thoát về gặp vua. Lê Lợi mừng mà kêu lên "Trời cho người sống lại". 
Cho em của Lễ là Liệt làm Nhập Nội thiếu úy Á hầu. Lại phong các vợ của Lễ là bọn Hà Ngọc Dung 6 người làm Tông Cơ. Cho cha của Lý Triện là Ba Lao làm Quan Sát Sứ, tước Thượng phẩm và 100 mẫu ruộng. Lại cho con Triện là Lăng làm Phòng Ngự Sứ, tước Thượng Trí tự, Trước phục hầu. 
Ngày nay ở Hà Nội, Lễ, Liệt và Xí đều có tên đường. Triện không có.

Nguyễn Ái Việt (Debrecen,VIDI73)